بازتاب گیاه شناسی و گیاهان دارویی ایران باستان در احادیث اسلامی (بررسی موردی: کتاب الکافی و من لا یحضره الفقیه)

زبان عربی هم چون سایر زبان های زنده ی دنیا با دیگر زبان ها تبادل واژگانی دارد. در این میان به دلیل همسایگی ایران با اعراب، بالطبع بیشتر از سایر زبان ها بر زبان عرب تأثیر گذارده و واژه های فارسی زیادی به آن وارد شده است که به تدریج رنگ و بویی عربی به خود گرفتند. این واژگان معرب با خود دانش ها و فرهنگ زبان مبدا را به ارمغان آوردند؛ از جمله دانش هایی که وارد شد گیاه شناسی را می توان نام برد. ایرانیان همواره در طول تاریخ به گیاه شناسی اهمیت فراوانی داده اند و در این زمینه پیشرفت چشم گیری داشتند. با ورود اسلام به ایران نه تنها فرهنگ و تمدن ایران تحت تأثیر اعراب قرار نگرفت؛ بلکه فرهنگ و تمدن ایران در تمام زمینه ها بر آن ها تأثیر گذاشت. گیاه شناسی که یکی از علوم مطرح آن زمان بود نیز مورد استقبال همگان قرار گرفت؛ نمودِ این تاثیرگذاری را می توان در واژگان کهنی از ادبیات عربی هم چون قرآن و احادیث یافت. با توجه به اینکه بعد از قرآن، احادیث منبع مهم فقه، احکام و سایر دستورات مسلمانان به شمار می روند؛ ما دو کتاب حدیثی و فقهی مهم شیعه؛ یعنی الکافی و من لا یحضره الفقیه را برگزیدیم. پژوهش حاضر با روش توصیفی_تحلیلی از بین حدود 300 واژه فارسی انجام شده است که به بررسی معنایی و ساختاری 19 واژه از واژگان معرّب فارسی در زمینه ی گیاه شناسی، پرداختیم. نتایج پژوهش حاکی از آن است که واژگان از لحاظ ساختاری شکل فارسی به خود گرفته اند؛ اما از لحاظ معنایی تغییر خاصی نداشته اند و به همان صورتی به کار می رفت که در زبان فارسی استفاده می شد. همین طور به دست آمد که در این احادیث، معصومین خواص دارویی برخی از این گیاهان را ذکر فرموده اند که مسلمانان برای درمان از این احادیث گرانقدر نیز بهره می جستند.