سبک شناسی لایۀ آوایی منظومۀ ازهر و مزهر نزاری قهستانی

سبک شناسی لایۀ آوایی منظومۀ ازهر و مزهر نزاری قهستانی

در این مقاله پس از شرح مختصری دربارۀ نزاری قهستانی و منظومۀ ازهر و مزهر وی، مباحث نظری این مقوله، تحت عنوان سبک، سبک شناسی و سبک شناسی لایه ای تعریف شده است. سپس این منظومه در سه بخش متغیرها، فراهنجاری های آوایی و موسیقی شعر بررسی می شود، گردآوری اطلاعات با روش کتابخانه ای است، ابزار گرداوری اطلاعات برگۀ تحقیق (فیش) و روش تحلیل و تحقیق، توصیفی- تحلیلی با رویکرد سبک شناسی لایه ای است. در بخش اول به متغیرهای تاریخی و نویسه، در بخش دوم به فرایندهای واجی ابدال، اشباع، کاهش، افزایش، تخفیف و ادغام و در بخش سوم به عناصر موسیقیایی شعر یعنی وزن، ردیف، قافیه، انواع تکرار و جناس پرداخته شده است.

نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد در این منظومه، در بخش متغیرهای نویسه و تاریخی، کاربرد شاخصه های "ه" پایانی واژه به صورت "ت"، حذف "های" بیان حرکت در نوشتار، انواع ابدال، تبدیل مصوت های کوتاه به بلند و تفاوت های آوایی ناشی از کاربرد لهجۀ محلی فراوان است علاوه بر این، گزینش وزن "مفاعیلن مفاعیلن مفاعیل(فعولن)" با مضمون و محتوای این اثر تناسب دارد. در مبحث قافیه از قافیه های درونی و ردیف های بلند، کمتر استفاده شده اما کاربرد ذوقافیتین و حاجب پررنگ تر است همچنین در به کارگیری آرایه های لفظی مانند تکرارها و جناس ها اعتدال رعایت شده است و این نشان می دهد که شاعر هرگز در پی لفاظی و آرایش تصنعی کلام نبوده است.