تحلیل منطقه ای آبدهی در حوزه های آبخیز البرز شمالی دریای خزر

آگاهی از توزیع مکانی منابع آب، لازمه هرگونه برنامه ریزی و مدیریت در این زمینه می باشد. در این راستا بخش عمده ای از منابع آب را جریانهای سطحی حوزه های آبخیز تشکیل می دهد، که بصورت دبی پایه و یا سیلابی در رودخانه ها جریان یافته و بعنوان منابع آب سطحی مورد مصرف قرار می گیرند. در اغلب مناطق بدلیل کمبود ایستگاههای هیدرومتری تغییرات جریانهای سطحی و آبدهی در دسترس نبوده و در نتیجه برای اینگونه موارد لازم است، تا با استفاده از روابط مبتنی بر ویژگیهای مورفومتری و اقلیمی نسبت به برآورد آبدهی حوزه های فاقد آمار اقدام نمود. حوزه های منتهی به دریای خزر در ناحیه البرز شمالی سهم قابل توجه ی را در بیلان آبی این منطقه بعهده دارند، درحالیکه تنها در تعداد معدودی از آنها اندازه گیری جریان به کمک ایستگاه هیدرومتری انجام می شود. در این تحقیق به منظور برآورد آبدهی رودخانه ها در حوزه های بدون آمـار منطقـه البرز شمالی از تحلیل منطقه ای آمار30 ساله (1378-1349) آبدهی 26 ایستگاه هیدرومتری و بررسی روابط آنها با کمیت مورفومتری مساحت و پارامتر اقلیمی بارندگی استفاده گردید. در این خصوص روابط رگرسیونی خطـی، لگاریتمی و توانی بین آبدهی با عوامل مساحت و بارندگی حوزه های منتخب مورد بررسی قرار گرفـت. نتیجـه نشان داد که رابطه لگاریتمی مناسبی بین آبدهی رودخانه ها با مساحت و بارندگی حوزه ها بصورت رگرسیون دو متغیره و همچنین رابطه خطی با مساحت بصورت تک متغیره، بـه ترتیـب بـا ضـرایب همبسـتگی 0.84 و 0.75 در سطح معنی داری کمتر از یک درصد وجود دارد. از طرفی رابطه معنی داری بین آبدهی و بارندگی حوزه ها بـه تنهایی در کل منطقه بدست نیامد، اما با حذف ایستگاههای ناحیه شرقی منطقه ایـن رابطـه بـا ضـریب همبسـتگی 0.65 و با 18 ایستگاه معنی دار گردید. این بدان معناست که حوزه های ناحیه شـرقی بـا دیگـر حـوزه هـا بـدلیل تغییرات قابل ملاحظه بارندگی، از نظر اقلیمی همگن نیستند. نتیجه دیگر اینکـه بـا افـزایش وسـعت، تـأثیر عامـل بارندگی در روابط منطقه ای آبدهی ضعیف تر گردیده است. با این وصف برای دستیابی به روابط مناسب آبدهی با دقت لازم برای حوزه های بدون آمار، توصیه می شود علاوه بر مدنظر قرار دادن همگنی اقلیمی حوزه ها نظیـر بارندگی، از حوزه های دارای آمار کوچک اندازه و حتی المقدور نزدیک به یکدیگر استفاده شود.