بعاد فقهی معاصرسازی عملکردی بازار شهر تبریز

بازار سنتی تبریز از قدرتمندترین و پرنفوذترین میدان‌های اجتماعی و اقتصادی و نیروهای بازار از اثرگذارترین کنشگران اجتماعی و اقتصادی در تحولات دوره معاصر ایران بوده است. در طول نیم سده گذشته و در مواجه با فرآیندهای مدرنیته در جامعه ایران، دگرگونی‌های تازه‌ای در این میدان اتفاق افتاده است که نتیجه آن، از هم ‌گسیختگی درونی بازار در ابعاد کالبدی، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و مذهبی بوده است و می‌‌توان اذعان کرد که بازار سنتی از حالت پیشین و اصول اسلامی خود خارج و به مکانی در خدمت اقتصاد مدرن و لیبرالیسم تبدیل شده است.

بنابراین هدف از این پژوهش، نخست بررسی گستره و کارکرد قواعد فقهی در عملکرد بازار اسلامی است. طبق آیات و روایات اسلامی در عصر حاضر و دوم تشریح شاخص‌ها و ویژگی‌های بازار اسلامی از منظر فقهِ اسلامی که به سؤال ابعاد فقهی معاصرسازی عملکردی بازار منطبق با سبک زندگی اسلامی می‌‌پردازد. بدین منظور با به کارگیری روش توصیفی- تحلیلی و تاریخی و بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌‌ای و اسناد اصول تاریخی و مذهبی در راستای تحقق اهداف پژوهش از منابع مذکور استفاده شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که تأثیرات حاصل از مبانی فکری غرب در حوزه اقتصاد به شکل‌‌گیری نظام اقتصادی لیبرال سرمایه‌‌داری منجر شده است؛ مبانی این مکتب تفاوت‌‌های بارز و آشکاری با مکتب اسلام دارد. امری که در اینجا حائز اهمیت است و باید بدان توجه شود، نفوذ گسترده مبانی و فرهنگ غربی در بازارهای سنتی و اسلامی ایران از جمله بازار تبریز است. این مسئله به مرور زمان باعث افول اصول و شاخص‌‌های اسلامی بازارهای سنتی و تبدیل این بازارها به مکانی مغایر با آموزه‌‌های اسلامی و فرهنگ سنتی ایرانی شده است.