مشارکت مردمی در استحصال و بهره برداری از منابع آب در کشاورزی (مطالعه موردی شهر مجن)

مجن یا ماسوله کویر یکی از زیر حوضه های آبریز شهرستان شاهرود دارای وسعتی در حدود 399 کیلومتر مربع است. در مجن تملک آب و زمین مزروعی از جایگاه و منزلت اجتماعی بالایی برخوردار است. بیشترین نیروی فعال در بخش کشاورزی فعال هستند و افراد بیکار برای مهاجرت از خود مقاومت نشان می دهند و با قیمت زیاد سعی دارند خود را به آب و زمین کشاورزی وصل نمایند و همین علتی برای افزایش غیر متعارف قیمت آب و زمین در منطقه شده است. تشکیل شرکت سهامی آبیاری مجن از سال 1341 به عنوان یک سازمان رسمی، کار جمعی، نشانه توسعه یافتگی اجتماعی و داشتن انعطاف برای پذیرش تشکلهای مشارکتی مشابه و متعالی تر می باشد. نمونه بارز دیگر تشکلهای موجود حول محورچاههای عمیق و یا ذخیره آبهای اضافه زمستانه در تورکینستهای احداثی است .از نظر شیوه بهره برداری منابع آب دشت مجن را میتوان به سه گروه اصلی تقسیم کرد. 1-منابع اب قدیمی یا سنتی شامل رودخانه چشمه ها و قنوات 2- منابع آب جدید یا چاههای عمیق 3- تورکینست و بندهای ذخیره ای سیلابها و اب مازاد در فصول غیر کشاورزی در نظام بهره برداری از منابع آب سنتی دشت مجن شامل رودخانه ها و قنوات در قالب شرکت سهامی، به امر بهره برداری از رودخانه اصلی مجن یعنی رودخانه پیش ده و قنوات میپردازد. کادر بهره برداری مرکب از مدیر عامل و افرادی به عنوان میراب بوده که کار تقسیم آب بین حقابه داران و نگهداری و مرمت تاسیسات و شبکه آبیاری را بعهده دارند میزان مالکیت حقابه داران بر حسب واحد محلی و زمان بر روی کارتهای مخصوص مشخص و مبنای دریافت آب از گروه میرابی میباشد .چاهها تحت مالکیت یک یا چند نفر و در مواردی بیش از 40 نفر نیز میباشد در این مورد یک نفر به عنوان مدیر عامل مسئولیت مدیریت بهره برداری از چاه را به عهده دارد. نمونه بارز تشکلهای اخیر در خصوص ذخیره آبهای اضافه زمستانه و سیلاب در تورکینستهای احداثی میباشد و سهامداران در آب رودخانه نیز سهیم هستند با دقت نظر در این روشها میتوان الگویی مناسب را برای دیگر مناطق مشابه ارائه داد.