بررسی تفاوت جنسی و نقش هورمون های جنسی در تحمل به اثر ضددردی مرفین و نیز تغییرات مقدار گلوتامات آزاد شده در هسته اکومبنس در بروز این تفاوت در موش صحرایی با استفاده از روش میکرودیالیز

هدف: علیرغم وجود گزارش هایی مبنی بر تفاوت جنسی در تکوین تحمل به اثر ضددردی مرفین، تاکنون مکانیسم دقیق این تفاوت ها ناشناخته است. با تکیه بر شواهد موجود در خصوص دخالت هورمون های جنسی در بروز تفاوت های وابسته به جنس در اثرات ضددردی اپیوئیدها و نقش شناخته شده نروترونسمیر و نقش شناخته شده نروترونسمیر گلوتامات در بروز پدیده تحمل نسبت به مرفین، در این مطالعه ابتدا تفاوت جنسی و نقش استروئیدهای جنسی و نقش استروئیدهای جنسی بر تکوین تحمل به اثر ضددردی مرفین در موش صحرایی مورد بررسی قرار گرفته و سپس میزان دخالت تغییرات گلوتامات در هسته اکومبنس در بروز این تفاوت مورد مطالعه قرار گرفت.

روش کار: در موش های صحرایی نر و ماده، اندازه گیری درد با آزمون tail-flick صورت گرفته و تحمل به اثر ضددردی مرفین با تجویز 7 mg/kg ,s.c. مرفین برای 8 روز متوالی، ایجاد گردید. با استفاده از روش میکرودیالیز در حیوانات هشیار، مایع خارج سلولی هسته اکومنبس استخراج و سپس با روش کروماتوگرافی مایع با کارکرد عالی و استفاده از ردیاب فلورسانس، میزان گلوتامات در نمونه های دیالیزی تعیین مقدار شد.

یافته ها: بر اساس نتایج حاصله، اثر ضددردی مرفین در موش های صحرایی نر دست نخورده بطور معنی داری بیشتر از جنس ماده مشابه بود (p<0.05). با گنادکتومی حیوانات، این تفاوت جنسی در اثر ضددردی مرفین از بین رفت. میزان تحمل به اثر ضددردی مرفین در جنس نر دست نخورده بطور معنی داری بیشتر از جنس ماده دست نخورده بود (p<0.05). بروز تحمل در حیوانات ماده دست نخورده سریعتر از حیوانات نر مشاهده شد. نتایج مطالعات میکرودیالیز نشان داد که میزان گلوتامات در هسته اکومبنش پس از تجویز تک دوز مرفین، در حیوانات ماده دست نخورده و گناکتومی شده بطور معنی داری بیشتر از حیوانات نر می باشد. پس از ایجاد تحمل به مرفین، تفاوت جنسی در میزان گلوتامات در حیوانات ماده دست نخورده و گنادکتومی شده بطور معنی داری بیشتر از حیوانات نر می باشد. پس از ایجاد تحمل به مرفین، تفاوت جنسی در میزان گلوتامات در حیوانات دست نخورده همچنان وجود داشته ولی با انجام گنادکتومی تفاوت جنسی در میزان گلوتامات هسته اکومبنس، در حیوانات تحمل یافته از بین رفت.

نتیجه گیری: بنظر می رسد آزادسازی اسیدآمینه گلوتامات در هسته اکومبنس در روند تکوین تحمل به مرفین از طریق مکانیسم های حساس به استروژن تنظیم گردیده و تفاوت جنسی مشاهده شده در بروز تحمل، حداقل بخشی متاثر از نوع استروئید جنسی غالب در حیوان است.