سلولهای بنیادی مزانشیمی انسان و کاربردهای درمانی آن

سلولهای بنیادی از لحاظ منشاء به دو دسته عمده سلولهای بنیادی جنینی و سلولهای بنیادی بزرگسالان تقسیم می شوند. از مهمترین سلولهای بنیادی بزرگسالان که امروزه توجه اکثر محققین را به خود جلب کرده است می توان به سلولهای بنیادی مزانشیم اشاره کرد. سلولهای بنیادی مزانشیم در ترمیم بافتهایی با منشاء مزانشیمی مثل استخوان، غضروف، ماهیچه، تاندون و چربی شرکت می کنند و البته این سلولها به عنوان سلولهای حمایت کننده برای سلولهای هماتوپویتیک در مغز استخوان نیز هستند. در دسترس ترین منبعی که برای استفاده از این سلولها پیشنهاد می شود همان مغز استخوان است اگرچه این سلولها از منابع دیگری مثل خون نوزادان، خون بند ناف و مایع آمینیوتیک نیز قابل جداسازی هستند. این سلولها 0.001 تا 0.1 درصد از جمعیت سلولهای هسته دار مغز استخوان انسان را تشکیل می دهند، اما جالب این است که توانایی ازدیاد و تکثیر در محیط آزمایشگاهی به صورت سلولهای چسبنده شبه فیبروبلاستی به کف ظروف پلاستیکی را به خوبی نشان می دهند. تاکنون برای این سلولها نشانگر خاصی به دست نیامده است ولی این سلولها فاقد نشانگرهای هماتوپویتیک cd14, cd45, cd34 و همچنین فاقد نشانگرهای اندوتلیال vwf, cd31, cd34 (فاکتور ون- ویلبراند) هستند و تعداد وسیعی از مولکولهای چسبنده cd90, cd29, cd44 و شاخصهای سلولهای استرومایی sh-4, sh-3, sh-2 و گیرنده های سایتوکاینی مثل گیرنده انترلوکین 1(il1-r) و گیرنده tnf را هم بیان می کنند. سلولهای بنیادی مزانشیمی توانایی تبدیل شدن به سلولهایی از رده های مختلف را در شرایط آزمایشگاه نشان داده اند. جداسازی و تکثیر به نسبت راحت و اتولوگ بودن سلولهای مزانشیم آنها را کاندید مناسب برای سلول درمانی ساخته است. منتها به دلیل میزان پایین این سلولها در مغز استخوان و همچنین نیاز به عوامل تکمیل کننده با منشاء حیوانی برای تکثیر این سلولها (سرمهای گاوی) به تعداد زیاد، کار را برای استفاده در مطالعات بالینی مشکل کرده است، اما پژوهشها و راهکارها به سمت و سوی ایجاد شرایط بهینه برای استفاده از این سلولها با حذف سرم از محیط کشت آنها و تکثیر به میزان بالای آنها با استفاده از بیوراکتورها است. در این مقاله سعی بر این است تا در ابتدا با زیست شناسی سلولهای مزانشیم آشنا شوید و در ادامه ویژگیهای ایمونولوژیک، کاربرد سلولهای مزانشیم در ترمیم و کاربردهای کلینیک آنها ارایه می شود و در نهایت روشهای جداسازی این سلولها ارایه شده است.