جغرافیا و گردشگری طبیعی نمونه موردی کوه آبیدر

الف- گردشگر (جهانگرد)

بر اساس تعریف سازمان جهانی جهانگردی (wto)، «جهانگرد کسی است که به کشور یا شهری غیر از محیط زندگی عادی خود برای مدتی که کمتر از 24 ساعت و بیشتر از یکسال نباشد سفر کند و هدف از سفر، تفریح، استراحت، ورزش، دیدار اقوام و دوستان، ماموریت، شرکت در سمینار، کنفرانس یا اجلاس، مطالعه، تحقیق یا فعالیتهای مذهبی باشد».

ب- گردشگری و جهانگردی

لفظ توریسم (tourism) به معنای سیاحت در داخل یک کشور یا کشورهای خارجی است، در حالیکه جهانگردی در فارسی به معنای جهان را گشتن و سیر آفاق دارد و سفرهای داخلی را شامل نمی شود.

ج- اکوتوریسم

اکوتوریسم در حقیقت گردشگری محیطی یا طبیعت گردی است که با استفاده از جذابیتها و قابلیتهای محیطی و طبیعی هر مکان جغرافیایی انجام می شود و هدف اصلی از آن گردش و تفریح و استفاده از محیط طبیعی است که در این رابطه سطح کیفی محیطی طبیعی از نظر جذابیت برای گردشگران و منحصر به فرد بودن طبیعت منطقه ای که گردشگران اقدام به سفر به آنجا می کنند عوامل بسیار مهمی در جلب و جذب گردشگران می باشد زیرا به هر میزان طبیعت و محیط مکان و منطقه ای که گردشگران به آنجا سفر می کنند جذابیت بیشتری داشته و دارای قابلیتها و ویژگیهای منحصر به فرد، کم نظیر و بی نظیرتری باشد به همان میزان استقبال گردشگران از آنجا بیشتر بوده و در نهایت، گردشگران بیشتری نیز جذب می شود. امروزه اکوتوریسم مجموعه ای از فعالیتهای طبیعی و محیطی را در بر می گیرد که طیف وسیعی را شامل می شود و متناسب با هر یک از زیر گروههای آن باید برای آنها برنامه ریزی کرد. بدین معنا که با در نظر گرفتن نوع فعالیت، مجموعه شرایط، اهداف و خواست گردشگران باید در این زمینه برنامه ریزی نمود و امکانات و خدمات و احتمالاً تاسیساتی نیز پیش بینی نمود مثلاً برای فعالیتهای کوهنوردی، احداث پناهگاه جزء اولویتهای برنامه ریزی این حوزه است و ساختن پناهگاه مجهز دارای امکانات لازم می تواند این فعالیت را برای گردشگران جذاب تر نموده و سبب ارتقای کمی و کیفی آن گردد. تا مثلاً احداث تاسیسات و امکانات متناسب با چشمه های آب معدنی و آب گرم می تواند گردشگران بیشتری را در این مناطق جلب کند. امروزه مباحث مهم توسعه پایدار و اکوتوریسم بر پایه توانهای زیست محیطی و نحوه نگرش و بهره برداری انسان از شرایط اکولوژیکی آن وابسته است. در همین راستا می باشد که جدا از بخش های عمومی فراگیر اصلح سبز و ...) در سطح بین المللی نیز اجماع خوبی در جمعیت حفظ و احیاء توانهای زیست محیطی شکل گرفته و به شدت در تکاپو می باشد. استان کردستان به لحاظ تنوع در شرایط اقلیمی، زمین شناسی، مرفولوژیکی و موقعیت ریاضی زیست بومهای متنوعی را جهت شکل گیری انواع گروههای جانوری و گیاهی فراهم نموده است. اکوبومهای گوناگونی با توجه به شرایط جغرافیایی در استان شکل گرفته که هر کدام در نوع خود بی نظیر و کم نظیر می باشند. هر چند تحولات تکونولوژیکی و نوع و میزان بهره برداری از محیط سبب ایجاد تغییرات منفی فراوانی شده است اما همچنان می توان با مطالعه کافی و برنامه ریزی مناسب، نه تنها از غنای فعلی اکوبوم های استان پشتیبانی کرده بلکه نسبت به توانمندسازی و ارتقاء آنها نیز امیدوار بود. در استان کردستان در شکل گیری و نظام یابی اکوسیستم های طبیعی عوامل مختلفی تاثیرگذار می باشند که مهمترین آنها عبارتند از: الف) ارتفاع از سطح دریا ب) شیب زمین ج) زمین شناسی د) منابع اراضی و خاکشناسی هـ) پوشش گیاهی و) آب و هوا ز) حیات وحش جانوری از مجموع 842 جاذبه و اثر و مکان گردشگری استان کردستان 298 مورد (35.4%) را جاذبه ها، آثار و مکانهای طبیعی تشکیل می دهد که با توجه به اینکه 0.8 درصد کل جاذبه های استان نیز تاریخی طبیعی بوده و 6.2% انسان ساخت معاصر می باشد و از سوی دیگر نیز 16% کل جاذبه های استان را مراکز شهری تشکیل داده است که بسیاری از آنها دارای جاذبه های طبیعی هستند به خوبی غنای طبیعی استان و اهمیت درجه اول آن جهت برنامه ریزی و توسعه گردشگری مشخص می گردد و این بدان معناست که «گردشگری طبیعی» در استان کردستان در اولویت برنامه ریزی و توسعه قرار دارد. قابلیتهای طبیعی دارای طیف وسیعی می باشد که شامل گونه های گیاهی و جانوری، کوهها و رودخانه ها، آبشارها، آب معدنی، چشمه ها و سراب ها و تالاب ها، زیستگاهها، غارها، برکه ها و دشتهای جذاب، دره ها و محورهای با چشم انداز زیبا و جذاب، پارکها، دریاچه های سدها، مسیرهای پیاده روی و کوهنوردی و ورزشهای زمستانی تفرجگاهها، باغها و مزارع و جنگلها و مراتع و غیره می باشد که همگی در لیست جاذبه های گردشگری استان ذکر شده است و در اینجا به برخی از مهمترین آنها اشاره می کنیم.

جاذبه های طبیعی شهرستان سنندج به شرح زیر می باشد:

کوه آبیدر، کوه کره میانه، ارتفاعات سخناج باینچوب، میرسبز نگل، سروآباد، که در این میان کوه آبیدر به ارتفاع 2250 متر در ضلع غربی شهر سنندج واقع شده است. این کوه نقش بسیار مهمی در گردشگری طبیعی شهر سنندج و ناحیه اطراف بازی می کند آبیدر زا دیرباز بعنوان یکی را اصلی ترین تفرج گاههای شهر سنندج عمل می کرده است و تفرجگاههای مهم این کوه مانند بانشلان، گویزه کور، ماماتکه، هفت آسیاب، کانی شفا، خضرزنده و ... در فرهنگ ساکنان سنندج جایگاه ویژه ای داشته است. با افزایش جمعیت و دگرگونی در ساختار اقتصادی و اجتماعی و نیز تغییر شیوه گذران اوقات فراغت و نیاز به تعریف و تعیین تفرجگاههای جدید و نیز باز سازی تفرجگاههای موجود جهت تامین نیاز ساکنان سنندج و دیگر گردشگران وارد شده به شهر سنندج از سال 1371 تا 75 عملیات عمرانی وسیعی جهت تجهیز این تفرجگاه و تغییر سیمای آن انجام گرفت که در حال حاضر بعنوان اصلی ترین تفرجگاه شهر سنندج و حتی شهرهای مثل کرمانشاه، همدان و شهرهای جنوب آذربایجان غربی عمل می کند. در حال حاضر مطالعات و اقدامات اولیه جهت احداث تله کابین در دامنه این کوه انجام گرفته است که عملیات ساخت آن در حال حاضر به دلیل مشکلات مالی متوقف شده است. لازم به ذکر است که آبیدر بعنوان یکی از مکانهای ورزش کوهنوردی مورد استفاده می باشد. آبیدر پتانسیل و توان بالقوه زیادی جهت تبدیل شده به یکی از جاذبه های گردشگری غرب کشور را دارد. در حال حاضر شهرداری سنندج با مشارکت بخش خصوصی اقدام به تاسیس شرکت عمران آبیدر نموده است که امید است بتواند گام مهمی در توسعه این تفرجگاه و جذب سرمایه در این راستا نمایید.