مشکلات و روش های احیای بافت های فرسوده شهری

شهرهای بزرگ و تاریخی ایران با مشکلات عمده ای روبرو هستند. از طرفی کالبد شهرهای بزرگ در حال رشدی نسنجیده است و از دیگر سو هسته های تاریخی آنها در حال از بین رفتن است. رشد شتابزده، گسترش های بی برنامه، افزایش جمعیت و تراکم از مشکلات امروز شهرهای ماست. شهرهای قدیم ما با کوچه های پیچ در پیچ، مساجد، بازار، برج و بارو و ... با دخالت هایی مواجه شد که به منظور صنعتی شدن به دگرگون کردن ساختارشان منجر شد؛ و جدای از لطمه های معماری-شهرسازی به لطمات اقتصادی و فرهنگی نیز منجر شد. با توجه به اینکه ذات صنعت، سرعت است و میل و گرایش به استفاده از محصولات تکولوژی بیش از پیش در مطالبات مردم مشاهده می شد؛ امکان چاره جویی و فرصت انطباق با شرایط جدید صنعتی در جامعه سنتی ما فراهم نشد. بدین ترتیب هسته های تاریخی شهرهای ما بتدریج بومیان اصیل خویش را که غالبا اقشار مرفه با جایگاه اجتماعی خاص بودند، از دست داد؛ و پذیرای مهاجران پردغدغه و کم درآمدی شد که به امید زندگی بهتر به شهرها هجوم آورده بودند. خالی شدن این محلات از سکنه اولیه و جایگزینی افراد جدیدی که نه تنها تعلق خاطری به بافت نداشتند، بلکه از لحاظ اقتصادی نیز شرایط لازم جهت نگهداری از منازل خود را نداشتند، روند فرسودگی بافت های تاریخی را سرعت بخشید. در سال های اخیر احیاء ارزش های معماری- شهرسازی گذشته مورد توجه مسوولان قرار گرفته و کوشش هایی در جهت حل مشکلات مذکور صورت گرفته است. سازمان ها و نهادهای مختلفی همچون میراث فرهنگی، مسکن و شهرسازی و شهرداری ها به این مهم پرداخته و سعی در احیاء این بافت ها نموده اند؛ که متاسفانه به دلیل عدم هماهنگی ارگان های مذکور در بسیاری موارد نتایج حاصله رضایت بخش نبوده است. با توجه به اینکه معماری شهرها و محلات در طول زمان و با توجه به فرهنگ و اعتقادات و آداب و رسوم هر منطقه شکل گرفته، راه حل برون رفت از بحران کنونی نیز بایستی محله ای و موضعی و نیز با توجه به طرح تفصیلی هر شهر، همچنین با توجه به شاخصه ها و ویژگی های جمعیتی و ... هر منطقه طراحی و اجرا شود. در این راستا هدف نهایی، باز زنده سازی بافت های تاریخی برای زندگی امروز مردم و در پیوند با دیروزشان است و چهارچوب مقاله در جهت تحقق این هدف تنظیم شده است. با توجه به گستردگی مبحث مورد مطالعه، روش تحقیق تلفیقی بوده و از روش های اسنادی، مطالعات کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است.