مقاله بررسی و تحلیل رویکرد بازآفرینی فرهنگ محور از میان انواع رویکردهای محرک توسعه شهری

رشد شتابان شهرنشینی و مدرنیسم در طی دهه ‌های اخیر بیش از همه، مراکز تاریخی شهرها را نشانه گرفته‌اند و مهمترین پیامد منفی آنها پدیده "بی ‌مکانی" در بافت تاریخی بوده‌ است. یکی از سیاست های نوین در توسعه شهری بطور عام و در بازآفرینی بافتهای نابسامان شهری بطور خاص، بکارگیری اقدامات و پروژه‌های محرک توسعه با هدف تسریع و تسهیل فرایند تحول در این بافتها با بهره گیری مشارکت و توان اجتماعی ساکنان و استفاده از ظرفیت‌های محلی می‌باشد. درواقع، محرک ‌های شهری، استراتژی‌های نوین توسعه مجدد شهری هستند که غالبا تعدادی پروژه را شامل می‌شوند که منجر به راه ‌اندازی و هدایت توسعه می‌گردند. محرکهای توسعه بعنوان بسترکارکردهای اجتماعی و اقتصادی، منزلت اجتماعی و اقتصادی در این بافت ها را ارتقاء داده و انگیزه مشارکت در فرایندهای بهسازی و نوسازی را در جامعه محلی افزایش داده و همچنین سبب ایجاد تمایل در بخش خصوصی به سرمایه گذاری در بافت می‌گردد. بازآفرینی شهری به نوبه خود از ابزار موثر در احیای بافت های تاریخی محسوب شده که بالفعل سازی پتانسیل های بالقوه موجود در بافت و هویت تاریخی، حیات واقعی و مدنی آن را تضمین می کند. از آنجایی که امروزه رویکرد بازآفرینی شهری بعنوان رویکردی متأخر در حوزه مرمت، بهسازی و بازسازی بافت های فرسوده، تاریخی و ارزشمند شهری مطرح شده است؛ لذا شناخت پروژه های محرک توسعه شهری (کاتالیست) بعنوان ابزار قابل استفاده در دستیابی به این امر مورد بررسی قرار گرفته است. پروژه های بزرگ مقیاس شهری با ایجاد پویایی از طریق بازیافت زمین های بلا استفاده یا اماکن مخروبه موجود بافت، در جهت تقویت فعالیت ها و روابط اجتماعی همچون فضای گذران اوقات فراغت، اشتغال زایی و ... و پروژه های محرک توسعه (خرد مقیاس) نیز بدون نیاز به سرمایه گذاری های عظیم، توانایی احیاء و باززنده سازی بافت های فرسوده، تاریخی و ارزشمند شهری در سه بعد کالبدی، اجتماعی و اقتصادی را دارا می باشند. بازآفرینی مبتنی بر فرهنگ نیز با استفاده از کشف سرمایه نمادین شهرها می‌کوشد تا قابلیت رقابت فضا و قدرت جذب شهروندان، گردشگران و سرمایه‌گذاران را فراهم کند این تحقیق پژوهشی تحلیلی است که در آن از تکنیک مقایسه استفاده شده است. راهبردهای" بازآفرینی فرهنگی" در فرآیند رفت و برگشتی سیستماتیک در ایجاد یک مکان منحصر به فرد نقش بسزائی دارند و با مولفه های کالبد، کارکرد و معنا در هر یک از این سطوح بنیان مطالعات بازآفرینی است و رابطه بهم خورده دو وجهی و سه وجهی هر کدام از مولفه ها نشانگر بروز مسأله‌ای است، که بازآفرینی باید در صدد رفع آن باشد.

مریم صوفی [ دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری- دانشگاه علوم و تحقیقات تهران ]

دکتر مجتبی رفیعیان [ دانشیار و عضو هیئت علمی گروه شهرسازی دانشگاه تربیت مدرس تهران ]

دکتر مرتضی طلاچیان [ استادیار و عضو هیئت علمی گروه شهرسازی دانشگاه علوم و تحقیقات تهران ]