بازشناسی مفهوم عملکرد ایوان در اقلیم گرم و خشک (بررسی خانه های سنتی تهران به عنوان نمونه موردی)

ایوان یکی از تکنیک های برجسته معماری ایران به شمار می رود که در طول تکامل معماری همواره نقش مهمی را در کالبد بناهای ایران بر عهده داشته است و جزء لاینفک معماری آن محسوب می گردد. ایوان در معماری ایران بسیار فراتر از عنصر کالبدی وابسته به یک معماری عمل کرده است و عملکرد آن با توجه به نحوه کارکرد بنا بسیار متنوع می باشد. ایوان ها فضای نیمه باز جلوی اتاق ها می باشند که نماهای با ارزشی را در اطراف حیاط ها ایجاد می کنند و از لحاظ اقلیمی و ایجاد تعادل آب و هوایی نیز بسیار قابل توجه می باشند. لذا شناخت این عنصر و آشنایی با تاریخچه و جایگاه کنونی آن در بناهای سنتی و زنده نگه داشتن اهمیت وجود آن در بناها و تاثیرش بر ترویج معماری پایدار از اهمیت خاصی برخوردار است. ایوان در بیشتر خانه های سنتی و ابنیه تاریخی با کاربری های متفاوت از جمله عبادتگاه، کاخ، عمارت مسکونی و ... به چشم می خورد، اما از نظر فرم، ابعاد و جایگاه متنوع بوده و عملکردهای بسیاری داشته است. پژوهش حاضر در پی بازشناسی مفهوم عملکرد ایوان دراقلیم گرم و خشک و به ویژه خانه های سنتی تهران، ابتدابه جمع آوری مفاهیم پایه به روش اسنادی-کتابخانه ای پرداخته و سپس با روش تحقیقات میدانی (بازدید از محل) و اسناد تصویری به بررسی پنج بنای شاخص در تهران با کاربری خانه های سنتی و پایدار، پرداخته شده است. پر واضح است که ایوان به عنوان یکی از الگوهای معماری بومی می تواند در جهت ساختن بنایی همسو با معماری پایدار کمک کند. لذا امید است با بازیابی این مفهوم در معماری عصرحاضر، این عنصر به غایت کمال بازآفرینی شود.