بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر تقیدات دینی در دانش آموزان ابتدایی شهرستان دهگلان

دین یکی از کهن ترین نهادهایی است که جامعه شناسان توجه ویژه ای بدان دارند، و از آنجا که دین پدیده ای اجتماعی است، مطالعه و شناخت دین، در حقیقت همان مطالعه و شناخت جامعه است. مطالعۀ جامعه شناختی دین بیشتر با مطالعۀ زندگی اجتماعی در پیوند با دین، به عنوان یک متغیر مهم می پردازد. و در واقع مطالعۀ دین و پیوند آن با جامعه تلاش می کند که نتایج و پیامدهای دین را برای حفظ انسجام و همبستگی اجتماعی و ثبات و استواری زندگی اجتماعی توضیح دهد. و بدین منظور، جامعه شناسان دین را از یک بعد خاص آن که نمود و حضور آن در جامعه و تأثیر پذیری آن از جامعه و تأثیرگذاری آن بر جامعه است، مورد بررسی قرار می دهند (شجاعی زند، 1376: 18). بررسی پیرامون هر موضوعی به دو شکل ممکن است. یکی مطالعۀ درونی یا مطالعۀ مشخصات و مناسبات درونی اجزاء و دیگری مطالعۀ مقتضیات پیرامونی و عوامل تأثیرگذار بر یک پدیده و تغییر و تحولات خارجی آن موضوع. در بحث دین پژوهی نیز دو دسته از علوم شکل گرفته اند که یک دسته از این علوم به کارِ شناسایی و معرفی دین از درون پرداخته اند که به علوم و معارف دینی معروفند و طالبان این علوم را عالمان دین می نامند. بعضی از این علوم عبارتند از: فقه، کلام و تفسیر؛ دسته ای دیگر از این علوم به بررسی تأثیر و تأثرات دین و جامعه و بررسی این تحولات بر رفتار افراد جامعه می پردازند (شجاعی زند، 1376: 18). از جملۀ این علوم دسته دوم جامعه شناسی دین می باشد که عبارت است از مطالعۀ دین و ارتباط با «ساخت» و » فرایند» اجتماعی. جامعه شناسی دین مناسبات میان نهادهای دینی و نهادهای غیر دینی را مورد بررسی قرار می دهد (شجاعی زند، 1376: 18). از جامعه شناسانی که به مطالعۀ دین پرداخته اند می توان به کارل مارکس، ماکس وبر، امیل دورکیم، پارسونز، اینگلهارت، پیتر برگر، تامس لاکمن، شارل گلاک و یواخیم واخ اشاره کرد، که از نظریات این اندیشمندان در این پژوهش استفاده شده است. جامعۀ ایران نیز یک جامعۀ دینی است که این صفت (دینی بودن) ساختار و ویژگی خاصی به آن داده است. با آنکه دین و دینداری از ارکان مهم جامعه مان محسوب می شود و در بین افراد و ساختارها تأثیرگذار است، اما در سال های اخیر تغییراتی در دینداری افراد مشاهده می شود. برخی تفسیرهای بدبینانه معتقد است که روند امور، ارزش گریزی در جوانان را تقویت می کند. از این زوایه، متأسفانه همه شواهد علیه دینداری جوانان و گسترش ارزشها و هنجارهای ضد دینی است. این در حالی است که برخی از مفسران ضمن پذیرش برخی شواهد در تأیید این فرضیه، معتقدند اوضاع چندان که گفته می شود، ناامید کننده نیست. از این زوایه، صرفنظر از وجود شواهدی در تأیید افزایش فاصله بین ارزش های دینی و رفتارهای جوانان، اشکال اساسی را متوجه نوع برنامه ریزی و اجرای برنامه های فرهنگی- تبلیغی می داند و معتقد است که گرایش های ضد دینی در جوانان بسیار ضعیف است و فطرت جوانان هم چنان طالب دین و ارزش های دینی است. و اصولاً یکی از شاخصه های تشکیل دهندۀ شخصیت ایرانیان و جوانان ایرانی دین و بالاخص دین اسلام می باشد. جهت بررسی بخشی از عوامل اجتماعی فرهنگی تأثیرگذار بر دینداری جوانان به عنوان طیفی از افراد جامعه که بسیار بیشتر از سایرین در معرض تغییر و تحول شخصیتی قرار دارند، به انجام این پژوهش پرداخته شده است (شجاعی زند، 1376: 18).