قفقاز در روایات قرآنی

یکی از بخش های جهان اسلام که محدثان و مورخان اسلامی کمتر به آن پرداخته اند، حوزه قفقاز می باشد. در آغاز چنین به نظر می آمد که در این حوزه روایات، آیات و یا احادیث چندانی وجود ندارد. ولی تحقیقات و پژوهش های اخیر نشان می دهد که در قرآن کریم بارها به مناطقی از این نواحی اشاره شده است. آیاتی مانند آیه 36 سوره کهف ، آیه 63 سوره فرقان و بسیاری از آیات دیگر بیانگر این موضوع می باشد که این منطقه در روایات اسلامی منطقه فراموش شده ای نیست. از سوی دیگر احادیث زیادی از پیامبر گرامی اسلام و ائمه اطهار در مورد مکان ها و شهرهای قفقاز روایت گردیده است که نقد و بررسی این احادیث کمتر مورد توجه قرار گرفته است. از سوی دیگر شواهد تاریخی نشان می دهد که ذهنیتی خاص از این منطقه در افکار مسلمانان وجود داشته و نشانه های سد ذوالقرنین و اقوام یأجوج و مآجوج را در این منطقه یا شمال آن جستجو می کردند. در این پژوهش صرف نظر از صحّت و موثق بودن این احادیث، از دیدگاه تاریخی این روایات را مورد بررسی قرار خواهیم داد .