تحلیلی بر سهم قهستان در پرورش نخبگان سیاسی، علمی و ادبی در قرون نخستین اسلامی

قهستان ایالتی در شرق ایران بود که تاریخ و جغرافیای آن با خراسان عجین شده است. ایالت قهستان گرچه در ساختار سیاسی و اداری بخشی از خراسان بزرگ بوده است، اما در منابع متعدد جغرافیایی، تاریخی و ادبی از آن تحت نام واحد جغرافیایی مستقل و متمایزی یاد شده است. قهستان به دلایلی از جمله موقعیت جغرافیایی و سیاسی و نزدیکی به مراکز علمی این عصر از جمله نیشابور، بلخ و سایر نواحی خراسان از اهمیت قابل توجهی برخوردار بوده و تأثیر و تأثرات بوضوح مشهود است. اکثر مشاهیر قهستان به حکم مقتضیات عصر، در عرصه ی علوم دینی (فقه، حدیث، قرائت، کلام، صرف و نحو و ...) فعال بودند که به نوعی علاوه بر دلبستگی، منبع درآمد نیز محسوب می شد. گرچه در عرصه ی شعر و شاعری، ادبیات، ریاضی، طب و ... نیز طرف دارانی از این خطه ظهور کردند که نه تنها در قهستان بلکه در خراسان و کل قلمرو اسلامی به چهره هایی نام آشنا بدل شدند. در این بین صاحب منصبانی نیز بودند که از قهستان به مدارج بالائی چون وزارت و سایر پست های دولتی دست یافتند که اغلب بی میل به شاعری و ادبیات نبودند. شهرهای تون، زوزن، پشت و خواف از کانون های عمده ی نخبه پروری در این ایالت بشمار می رفتند. این پژوهش در پی پاسخ دادن به این پرسش است که قهستان چه سهمی در پرورش نخبگان (سیاسی، نظامی، علمی و ادبی) در قرون نخستین اسلامی داشته است؟ بنابراین هدف از این پژوهش بررسی سهم قهستان؛ به عنوان یکی از تعیین کننده ترین مناطق ایران و جهان اسلام در پرورش مشاهیر در قرون نخستین اسلامی می باشد که بدون شک میتواند به شفافیت بخش هایی غبار گرفته و تاریخ این سرزمین؛ کمکی هر چند کوچک نماید. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای نگاشته شده است. مبنای پژوهش منابع اصیل و بنا بر اصل امانتداری است.