کاربرد مقاصد گوناکون امر در رباعیات مولانا

مولانا از پر سخن ترین و البته از خوش سخن ترین شاعران و عارفان عالم ادبیات فارسیست. او چنان که در غزل دارای وسیع ترین حجم از اثر است؛ در رباعی نیز بعد از عطار، دارای انبوه ترین حجم از کار است. با مقداری تامل در می یابیم که امر و نهی در رباعیات مولانا تا چه اندازه چشم گیر است و البته توجه به این نکته که امر و نهی در رباعیات دارای یک مفهوم واحد نیست؛ ذهن را به دریافتن مقاصد گوناگون این ظرفیت زبانی که مولانا به آن بسیار توجه کرده است؛ جلب می نماید. این پژوهش حدود 420 عدد از رباعیات را در این مقوله از علم معانی، بررسی نموده است، اما در همین تعداد نیز مشهود است که رباعیات معدودی هستندکه در آن ها امر و نهی یافت نمی شود. این پژوهش به شیوه ی تحلیلی توصیفی صورت گرفته است و به مخاطبان خویش آگاهی می دهد که مولانا تا چه اندازه بر توانایی های زبانی آگاه بوده است و چگونه این توانایی را در جهت بیان مقصود خویش بکار برده است. هم چنین با توجه به این که مولانا از سرودن شعر، بیان مقصود و تربیت و ارایه ی اندیشه های عرفانی را مد نظر داشته است و خویش را در سخن سرایی مکلف نمی ساخته و برای اصل سرودن اهمیت چندانی قایل نبوده است، چه اندازه از نبوغ در سخن سرایی برخوردار بوده است.