خراسان بزرگ در عصر جامی

خراسان کهن براساس کاوش ها، پژوهش ها و بازیافت های باستان شناسان، سرزمینی است بی نهایت باستانی که از دیرگاه در آن انسان بودوباش داشته است. این مرزوبوم، مهد پیدایش یکی از درخشان ترین و کهن ترین تمدن های جهان بوده، باشندگان آن دارای تمدن و فرهنگ چندین هزار ساله می باشند و گنجینه های فکری و معنوی آن در مراحل مختلف به زبان ها و گویش های گوناگون نگارش یافته است. و پژوهش های شماری زیادی از دانشمندان بیانگر این امر است که سرزمین های خراسان باستان و ماوراءالنهر زادگاه، تجلی گاه و پرورشگاه زبان دری (پارسی) بوده است. زبان پارسی دری ریشه قدیمی دارد، در خراسان و فرارود پیش از یورش اعراب به آن سخن می گفتند زبان دری ... تاریخ چیز کم دو هزارسال [دارد]، در دوره های قبل از اسلام وجود داشته و در افغانستان [خراسان کهن] بوجود آمده ...که در این نوشته هرجا سخن از خراسان می رود مراد خراسان بزرگ و باستان است که بلخ، هرات، نیشاپور و مرو از زمره استان های بزرگ آن بود که مشتمل خاک های افغانستان کنونی، بخش های خاوری ایران امروز، صحرای ترکمن تا کنارهای رود جیحون را در بر می گرفت. که این شهر ها در اصل این مرکز هنری خلّاقانی بوده است که در آن فعّالیّت داشتند و هزاران هنرمند، خطاط، مصوّر، مُذهّب، نقاش، جلد ساز، معمار،کاشی ساز و رنگ ساز تحت پرورش رجال هنرخواه امپراتوری تیموریان به خلق آثار ماندگار می پرداختند که پژوهش جامع در این موضوع مستلزم مشاهده آثار بجا مانده در این شهر است و آنچه در این مقاله به اختصار آمده است، نمایانگر آثار و اندیشه نورالدین عبدالرحمن جامی شاعر قرن نهم باشد.