بررسی اثرات خشکسالی بر روی سطح آب های زیرزمینی مطالعه موردی: شهرک های صنعتی منطقه اشتهارد و بوئین زهرا

خشکسالی یکی از پدیده های جوی است که بخش های مختلف محیطی را در طول دوره حاکمیت تحت تاثیر قرار می دهد. یکی از بخش های متاثر شده از شرایط بلندمدت خشکسالی منابع آب های زیرزمینی است که متاسفانه کمتر از سایر بخش ها مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین ضرورت مدیریت منابع آب زیرزمینی و پایش تغییرات کمی و کیفی این منابع آب با ارزش به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک امری بدیهی به نظر می رسد. از این رو در این تحقیق سعی بر آن است تا با بررسی روند تغییرات شاخص هواشناسی (spi) و تغییرات سطح آب زیرزمینی در یک بازه زمانی بلندمدت، چگونگی ارتباط میان پارامترهای اقلیمی (به خصوص بارش) و تغییرات سطح آب در محدوده شهرک های صنعتی منطقه اشتهارد و بوئین زهرا بررسی گردد. بدین منظور نسبت به تهیه آمار ایستگاه های هواشناسی واقع در منطقه مورد مطالعه و اطلاعات مربوط به تراز و عمق چاه های آب زیرزمینی از سازمان های مربوطه اقدام گردید. از آنجاییکه برای محاسبه شاخص spi داده های آماری هواشناسی 20 ساله و بیشتر مورد نیاز است، بنابراین دو ایستگاه هواشناسی جهت بررسی این شاخص انتخاب شدند و آمار بارندگی آن ها از سال 1370 تا 1392 تهیه شد و سپس به منظور تعیین وضعیت خشکسالی هواشناسی شاخص spi از طریق نرم افزار dip برای منطقه مورد مطالعه در مقیاس زمانی ماهانه، 3 ماهه، 6 ماهه و 12 ماهه محاسبه شد و وضعیت رطوبتی هر بازه مشخص گردید. سپس همانند شاخص spi، شاخص منابع آب زیرزمینی (gri) برای دوره آماری مشخص شده بر اساس شاخص spi، مقادیر ارتفاع سطح آب زیرزمینی و میانگین ارتفاع سطح آب زیرزمینی محاسبه شد. بر اساس spi در ایستگاه نجم آباد در طی دوره آماری، 6 مورد خشکسالی اتفاق افتاده که شدیدترین آن با مقدار spi برابر با 1.91-و در سال 1376-1375 رخ داده است. 9 مورد نرمال (خشک)، 4 مورد مرطوب و 2 مورد بسیار مرطوب به وقوع پیوسته است. ترسالی بسیار شدیدی با مقدار spi سالانه برابر با 2.14در سال 1375-1374 اتفاق افتاده است. نتایج نشان داد که بیش ترین ضریب همبستگی ماهانه بین شاخص spi و فراسنج های کمی آب زیرزمینی اشتهارد، در مقیاس 24 ماهه در سطح 0.01 و احتمال 99 درصد معنی دار می باشد هم چنین بین فراسنج های کمی آب زیرزمینی اشتهارد با شاخص spi ایستگاه نجم آباد در مقیاس 24 ماهه همبستگی بالایی وجود داشت. بنابراین خشکسالی هواشناسی در نجم آباد به طور متوسط پس از گذشت دو سال بیش ترین تاثیر خود را بر منابع آب زیرزمینی دارد. شدت و حجم خسارات و روند فزاینده خشکسالی و تاثیر سوءاقتصادی، اجتماعی زیست محیطی آن به عنوان یک پدیده طبیعی هم چون سایر پدیده های طبیعی به مدد علم برنامه ریزی و مدیریت صحیح قابل پیش بینی و کنترل می باشند و می توان خسارات ناشی از آن را به حداقل رسانید. لذا ادامه روند خشکسالی ایجاب می کند تدابیر موثری به خصوص جهت پیشگیری از این وقایع به عمل آید.