تبیین مفهوم کارایی در معماری بر اساس سلسله مراتب ارزش های فرهنگی سنتی و مدرن

در انتقال یک جامعه از دوره ی سنتی به مدرن میتوان شاهد تغییر ارزش های فرهنگی آن بود. این تغییر در ارزش ها تغییر در ماهیت و جوهره ی آن ها نیست بلکه از دیدگاه صاحب نظران علوم اجتماعی چون اینگلهارت، هلبیگ و دانفی در اصل این ارزش ها در سلسله مراتب ارزشی خود دچار تغییر می شوند. این تغییر باعث می شود تفاسیر و تعابیر تعدادی از مفاهیم مرتبط با ارزش های فرهنگی و به تبع آن، معماری نیز متحول شود. گاهی این تحول موجب کاهش کارآمدی مفهوم شده و آسیب هایی را بر پیکرهی نظام ارزشی، سبک زندگی و معماری افراد وارد می کند. یکی از این تغییر مفاهیم در ارزش فرهنگی کارایی رخ داده است که در ارتباط نزدیکی با معماری است. این پژوهش در اصل در پی این موضوع است که تأثیر تغییر سلسله مراتب ارزشی بر تحولات مفهوم کارایی را در بستر زمانی تحلیل کند و میزان اثربخشی این تغییر را درکارآمدیِ بهتر و بیشتر مفهوم مورد مطالعه قرار داده است. بر این اساس به دنبال پاسخگویی به این سوال است؛ که مفهوم کارایی در معماری در جریان زمان چه تغییراتی را به خود دیدهاست و این تغییرات در جهت ارتقاء مفهوم بوده یا سقوط آن. در این راستا، ابتدا تعریف و تعبیر پژوهشگران از متغیرهای عنوان تحقیق ارائه شد و در ادامه به صورت توصیفی-تحلیلی به روش مطالعات کتابخانه ای و اسنادی، داده های کیفی مرتبط با مفهوم کارایی گردآوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار داده شد. نتیجه ی مطالعات حاکی از آن است که مفهوم کارایی در معماری سنتی ایران با اصل مردم واری رابطه ی نزدیکی دارد و مفهومِ این اصل بسیار عمیق تر و وسیع تر از مفهوم آن در معماری مدرن است؛ چراکه در معماری مدرن ایران اصل عملکردگرایی را می توان در ارتباط تنگاتنگ یا ارزش فرهنگی کارایی دید. هم چنین این افول در سلسله مراتب ارزشِ حاصل از جریان مدرنیته در ایران، میزان کارآمدی مفهوم کارایی را در قیاس با ماهیت انسان از دیدگاه رایج جامعه ی ایرانی، در نتیجه ی تغییر ارزش های سنتی به مدرن کمتر شده است.