مفهوم و حضور نور در فرهنگ معماری مساجد اسلامی

نور از عوامل موثر بر ارزش فضایی است که به عنوان غیرمادی ترین عنصر محسوس طبیعت، همواره در معماری اسلامی وجود داشته و در واقع نشان عالم والا و فضای معنوی است. به همین ترتیب نور در معماری ایرانی همیشه به منزله روشن کردن کامل فضای معماری بکار نمی رود بلکه گاهی جنبه عرفان و تقدس به خود گرفته و جنبه های دیگر فضا را تحت تاثیر قرار داده و گاهی بر آن ها تاکید می کند. این مقاله به بررسی حضور نور و مفهوم آن در فرهنگ معماری مساجد پرداخته است در مساجد، نور روز علاوه بر جنبه عملکردی، به عنوان نمادی عرفانی و نشانه ای از حضور خداوند تلقی می شده که حس خشوع و فروتنی آدمی را در پیشگاه پروردگارش بر می انگیزد. از این رو سعی می شده به منظور بهره گیری از نور روز برای شکل دادن به فضای معنوی مساجد، از عناصر معماری سنتی ایرانی برای هدایت هر چه بهتر و مناسب تر آن استفاده شود. اهداف مورد نظر در این پژوهش بررسی حضور نور در ارتقا کیفیت معماری فضا و هم چنین بررسی حضور نور در تعالی و نزول ویژگی های مکان های اسلامی بوده است. شیوه پژوهش در این نوشتار بر مطالعات کتب و اسناد کتابخانه ای همراه با بررسی میدانی و تحلیل و تفسیر آن ها متکی است. و شایان ذکر است که نتایج بدست آمده از این مقاله کلیات بکار رفته در ارتباط با حضور معنوی نور در طراحی فضاهای اسلامی مانند مسجد مورد ارزیابی قرار گرفت و بواسطه آن تغییر در کیفیت و کمیت آن فضا را به مکان تبدیل نمود.