بازتاب دین و معنویت در داستان های «جلال آل احمد» و «سمیره عزّام»

«واقع گرایی سوسیالیستی» مکتبی است ادبی بر اساس نگرش حزبی و مردم گرایی. این مکتب، اصول ایدئولوژیک را برداشتی خیالی و غلط از واقعیت ها می داند که بر نهادهای اجتماعی از جمله دین، سیاست و اقتصاد حاکم است و شاید چنین بنماید که سوسیالیست، ادیان آسمانی را هم لزوماً یکی از همین ایدئولوژی های تخیلی و تحمیلی می داند. هم چنین از آن جا که طلیعه ادبیات واقعگرا در فرانسه پس از شکست از پروس دمید و مشروعیت کلیسا و پاپ را تضعیف نمود، این تصوّر قوّت می گیرد که شاید واقعگرایی سوسیالیستی هم یکی از انشعابات همین مکتب باشد و مادّیگرایی افراطی، جبر علمی و فلسفه نفی گرایی را ترویج نماید. تأیید یا ردّ چنین نگرشی در چارچوب داستان هایی برگزیده از این مکتب، از بررسی این نگرش در چارچوب شعر مناسب تر است زیرا داستان به واقعیت روزانه نزدیک تر است تا شعر که اساساً مبتنی است بر خیال پردازی و ایده آل گرایی. وقایع مرتبط با شهریور 1320 ش. و کودتای 1332 ش. در ایران و اشغال فلسطین در 1948م. انگیزه ای نیرومند بود تا بسیاری از ادبای ایران و جهان عرب را به فرار از خیال پردازی و انعکاس واقعیات وادار نماید. «جلال آل احمد» و «سمیره عزّام» نیز همین راه را در ادبیات داستانی دنبال نمودند و کوشیدند تعهّد اجتماعی خود را از طریق نقد عقاید عامّه و تأکید بر اصلاحات بنیادین نشان دهند. شناخت شخصیت ادبی این دو نویسنده برجسته از طریق کاوشی در داستان هایشان، ابعاد جدیدی از رویکرد سوسیالیستی نسبت به مذهب، اجتماع و سیاست را آشکار می سازد.