نگاهی بر زیبایی شناسی ادبیات کودک

بی شک هیچ گاه نمی توان نقش ارزنده ی زبان و ادبیات را در تاریخ تکامل بشریت منکر و یا آن را کم رنگ دید و به یقین ادبیات هر سرزمین چه به صورت مکتوب چه شفاهی نشان دهنده غنا، اصالت و بالندگی فرهنگ آن ملت است. و در این میان ادبیات ویژه ی کودکان دارای جایگاهی ویژه و ممتاز است. زیرا که دنیای کودکان دنیایی متفاوت از بزرگسالان است و هنوز ذهن ساده و پاک این فرشتگان زمینی نقشی از دنیای واقعی نپذیرفته است. در نظر کودک، پلنگ تیز دندان به رامی و بی آزاری گنجشک است و عقرب جراره، به لطافت پروانه ی خوش خط و خال. سنگ خاموش در نزد آن ها همان قدر گویاست که انسان با روح و سخنگو. به همین جهت پاره های کاغذ ریخته و پراکنده، برای بزرگسالان صورتی زباله گونه و دور ریختنی دارد ولی برای کودکان رمزی و رازی دیگر. در خصوص ادبیات کودکان و تحقیق پیرامون این گستره ی وسیع کشور ما، کشور نوپایی است. البته این بدان معنا نیست که مثلاً گذشتگان در زمینه ادبیات کودکان کاری نکرده اید، ولی آن چه مسلم است اینکه تحقیقات آنان سیری منطقی و شکل نهایی خود را باز نیافته است. در واقع می توان گفت بسیاری از مطالبی که می تواند در پهنه ی ادبیات کودکان وارد شود، به صورت شفاهی بود. که ما جز آثاری اندک چیزی از آن ها را در دست نداریم و آن چه هم از زمان مشروطیت به بعد به آن ها پرداخته شده تاریخچه ای مدون و مطلوب نداشته است و محققان کم تر به آن پرداخته اند و جهات آن را مورد بررسی قرار داده اند. در این مقاله، می کوشیم ذاتی بودن و اولویت داشتن وجه زیبایی شناسانه ادبیات کودک را از بعد نظری نشان دهیم. از این رو، ابتدا رویکردها و تعاریفی را که اختیار کرده ایم، بیان می کنیم. سپس به طرح رویکرد آموزش محور می پردازیم و می کوشیم با نقد آن، «رویکرد زیبایی محور» را با اقامه دلایل کافی، اثبات کنیم. نکته قابل اعتنا این است که ما با «هست» سر و کار داریم و نه با «باید»؛ یعنی می خواهمی نشان دهیم که زیبایی در ذات ادبیات کودک هست، نه این که باید باشد. به عبارت دیگر، به این مقوله نگاهی دانشی داریم و نه ارزشی.