بررسی چندمعنایی واژه حق در سوره بقره

در باب فهم معنای قرآن کریم، در طول تاریخ اندیشه اسلامی، همواره تفاسیر و آراء گوناگونی مطرح شده است. یکی از مهم ترین مباحثی که مفسران و علمای فقه در تفسیر و مطالعه پیرامون آیات قرآنی از دیرباز با آن مواجه بوده اند، پدیده چندمعنایی است که تقریباً از آغاز قرن سوم هجری از مسائل مورد بحث در میان آنان بوده است. وجود چندمعنایی در متون ادبی، بر خلاف متون علمی، امری پذیرفته شده و رایج است، اما وجود آن در قرآن کریم مورد اختلاف است. اما در هر صورت بررسی ها و شواهد حاکی از آن است که بیشتر مفسران و اصولیان متقدم و متأخر، موافق چندمعنایی در قرآن کریم هستند. مقصود از چندمعنایی آن است که یک واژه در متن، عبارت و یا جمله، قابلیت دلالت بر چند معنا را دارا باشد. در کتاب های فقهی و اصولی و در برخی تفاسیر قرآن، از چندمعنایی با تعبیر «استعمال لفظ در بیش از یک معنا» یاد می شود، همچنین در حوزه معارف دینی تعبیر چندمعنایی یا استعمال لفظ در بیش از یک معنا، عمدتاً در مورد قرآن کریم به کار می رود. حال با توجه به مبحث حاضر، سوره بقره دومین و بزرگترین سوره قرآن و در زمره سوره های مدنی است که واژگان چندمعنایی بسیاری را در خود نهفته دارد. یکی از پربسامدترین این واژه ها، واژه «حق» می باشد که در آیات گوناگون با معانی مختلف به کار رفته است که از جمله آن می توان به معانی از قبیل روشن شدن حقیقت، حکمت و مصلحت، حق در برابر باطل و ... اشاره کرد که در این مقاله علاوه بر ذکر معنایی این واژه، نظر مفسران مختلف شیعه و سُنی در خصوص کاربرد این واژه در قرآن نیز پرداخته می شود.