مطالعه تطبیقی نقوش بکار رفته در کاشی کاری ها و قالی های دوره صفوی

فضای حاکم بر معماری و شهرسازی صفویه فضایی شیعی ایرانی است. توجه و علاقه شاهان صفوی به مقوله هنر، بستر مناسبی را برای بروز خلاقیت هنرمندان در زمینه های مختلف هنری ایجاد کرد. به عقیده برخی از صاحب نظران این دوره، دوره رشد و شکوفایی هنر قالی بافی و اوج توجه و تاکید بر عنصر تزئینی کاشی می باشد، تا حدی که این توجه و تاکید بر عنصر تزئین و کاشیکاری یکی از ویژگی های بنیادین معماری دوران صفویه شده است. قالی های این دوره نیز نقوش متنوعی از قبیل نقوش گیاهی، حیوانی و انسانی همراه با معانی و مفاهیم متنوعی را شامل می شوند. هدف مقاله حاضر، بررسی و تطبیق نقوش بکار رفته در کاشی کاری ها و قالی های دوره صفوی به جهت پی بردن به موضوعات رایج، متداول و مشترک در نقوش هنرهای مورد نظر (کاشیکاری و قالی بافی) این مقاله است. روش تحقیق مورد استفاده در مقاله حاضر روش توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اسناد به صورت کتابخانه ای و بررسی متون است. در ادامه ضمن معرفی تزیینات کاشی کاری های منحصر به فرد سه بنای مساجد امام و شیخ لطف الله و مسجد- مدرسه چهار باغ اصفهان و هم چنین قالی های چشم نواز دوره صفویه، به بررسی نقوش این دو هنر و ریشه های مشترک آن ها با یکدیگر پرداخته شده است. نتیجه تحقیق نشان از آن دارد که نقوش گیاهی در هر دو هنر مورد بررسی مقاله، بیش ترین کاربرد و پس از آن نقش گلدان در جایگاه دوم قرار گرفته است. نقوش حیوانی در کاشی کاری و نقوش خطاطی در قالی بافی بسیار کم به چشم می خورند. در بناهایی با کاربری مذهبی نقوشی با پایه هندسی و طرح های گیاهی جایگزین تصاویر انسان و حیوان شده است و هنر خوشنویسی در ترکیب با اشکال هندسی باعث ایجاد نوآوری های زیادی در این زمینه ها گردیده است.