تبلور نیارش در بناهای سنتی (نمونه موردی: مجموعه آرامگاهی شیخ احمد جام)

استاد پیرنیا در تبیین اصول معماری ایرانی از اصلی به اسم نیارش نام می برد. نیارش یعنی آن چه بنا را نگه می دارد. علم نیارش یعنی علم برپا نگه داشتن بنا و به همه کارهایی گفته می شود که برای ایستایی و پایداری بنا انجام می گیرد و شامل و حاصل سه علم استاتیک، مصالح شناسی، فن ساختمان است. چگونگی تجلی این مفهوم در بناهای سنتی بسیار حائز اهمیت است. در این مقاله برآنیم که با مطالعه و بررسی نحوه عملکرد سازه ای بناهای سنتی و به طور خاص، مجموعه آرامگاه شیخ الاسلام احمد جام (شهرستان تربت جام) به عنوان یکی از بناهای مهم ثبت شده در آثار ملی ایران، نشان دهد که چگونه ساختمان های سنتی ما با تلفیقی از معماری و سازه به طور آمیخته در هم شکل گرفته اند و به گونه ای دیگر می توان بیان کرد که سازه به مثابه معماری عمل می کرده است. این پژوهش با مطالعه متون و کتب مرتبط با موضوع سازه های سنتی و نحوه عملکرد آن ها و هم چنین با بررسی و برداشت میدانی مجموعه یاد شده، سعی در بررسی دقیق تر این موضوع دارد که چگونه بنای سنتی با استفاده از حداقل مصالح و حداکثر تکنولوژی زمان خود به معماریای یکپارچه دست یافته است.