بررسی نحوه بازنمایی فضای معماری در نگارگری مکتب دوم تبریز (955-907 ه.ق)

ارتباط متقابل نگارگری ایرانی با معماری ایرانی دارای پیشینه طولانی است و همواره این دو هنر کهن در سیر تاریخی هنر در کنار هم بوده و به یکدیگر کمک کردند. نگارگری با تاکید بر ماهیت تزئینی اش در خدمت معماری بوده است. تاثیرات و تاثرات میان نگارگری و معماری ما را متوجه جوهره و درون مایه های صوری و معنای این هنرها می کند و نشان می دهد این هنرها همواره دارای وحدت و انسجام بوده اند. این مقاله جستاری پیرامون بررسی نحوه بازنمایی فضای معماری در نگارگری مکتب دوم تبریز است، این پژوهش در نظر دارد با بررسی ویژگی های بازنمایی و نحوه بازنمایی فضای معماری در نگارگری مکتب دوم تبریز، می توان به درک و فهم فضای معماری دوره مورد تحقیق رسید. در این پژوهش از روش کیفی، تحلیل محتوا (استدلالی، اکتشافی) و با روش تفسیر- تاریخی به بررسی آثاری از نگارگری مکتب تبریز دوم جهت درک و فهم فضای معماری پرداخته شده است و برای تحلیل، محتوای نگاره ها از روش نشانه شناسی و معنا شناسی استفاده شده است و نگاره ها از لحاظ اعتبار و محتوای معمارانه مورد تجزیه تحلیل قرار قرار گرفته است. در این تحقیق با بررسی برخی از نگاره های نسخ مرجع نگارگری و هم چنین ویژگی های بازنمایی عناصر و فضای معماری مکتب نگارگری دوم تبریز که عبارتند از: نمایش نمادین و انتزاعی عناصر و فضای معماری، نمایش عناصر و فضای معماری به عنوان پس زمینه نگاره، نمایش کلیه مولفه های بازشناختی و نشانه شناسانه مکانی بنا در کنار یکدیگر، استفاده از نقوش و آرایه های معماری در نگاره ها، بازنمایی عرصه های مختلف معماری در یک نگاره؛ به این نتیجه حاصل شده است که نگاره های نگارگران مکتب دوم تبریز که در آن ها بناها و عناصر و فضای معماری به تصویر کشیده شده است متاثر از مکتب نگارگری و تکنیک و خلاقیت نگارگر و درک نگارگر از فضا و عناصر معماری ترسیم شده است، که در نتیجه نگارگران مکتب دوم تبریز فضای معماری را بدین صورت: یعنی کل فضا را بصورت انتزاعی، نمادین اما عناصر فضایی واقعی؛ فضا پیوسته و خارج از محدویت زمانی و مکانی و جهاتی؛ کل فضا از طریق جزء به جزء و خیلی جزئی تر؛ از جزء به کل؛ از کل به جزء؛ فضای هندسی معماری؛ را درک کرده و ترسیم می کرده اند.