بررسی تطبیقی مبانی مسئولیت مدنی تولید کنندگان کالا در حقوق ایران و آمریکا

طور کلی مسوولیت مدنی ناشی از سه امر است. مسوولیت یا ناشی از فعل اشیاء است یا فعل دیگران یا فعل خود. مسوولیت تولیدکنندگان کالا نیز، عمدتا در قالب مسوولیت ناشی از فعل اشیاء قرار می گیرد. مسوولیت مدنی تولید کنندگان کالا، به عنوان یک مسوولیت خاص، مورد توجه قانون گذارهای معاصر قرار گرفته است. در همین راستا، عیب در مسوولیت مدنی مفهومی متفاوت از عیب در حقوق قرار دادها یافته و در اینجا برخلاف حقوق قرار دادها که از معیار شخصی پیروی می شود، برای تعیین مفهوم عیب، از معیار نوعی استفاده می شود. به عبارتی یک محصول در مسوولیت ناشی از تولید، زمانی معیوب است که فاقد «ایمنی» ای باشد که قانونا می توان انتظار داشت و در نتیجه اهمیتی ندارد که طرفین در این رابطه چه خواسته اند و یا خریدار، عقلا چه انتظاری داشته است. در مسوولیت مدنی سنتی، فقط طرف قرار داد می تواند برای مطالبه خسارات وارد ناشی از کالا، به تولیدکننده و فروشنده مراجعه کند، به عنوان مثال قانون مدنی ایران در ماده 422 به خریدار کالای معیب، اجازه می دهد که قرار داد فروش را فسخ کند و یا اینکه تفاوت بهای کالای سالم و معیب (ارش) را از ثمن بکاهد. اما از آن جایی که خطرهای ناشی از کالاهای صنعتی ممکن است بیش از بهای داد و ستد بوده و به جان و مال بی گناهانی آسیب رساند که با تولید کننده هیچ رابطه حقوقی نداشته اند. در امریکا عناصر چهارگانه بی احتیاطی عبارتند از: 1) وجود تکلیف حقوقی از سوی مدعی علیه نسبت به خواهان؛ 2) نقض این تکلیف توسط مدعی علیه؛ 3) وجود رابطه سببیت میان خسارات وارده و نقض تکلیف مزبور؛ 4) وجود خسارات بالفعل که خواهان متحمل آن است؛ قاعده مهمی که یادآوری آن در اینجا ضرری است این است که اگر هر یک از عناصر چهارگانه فوق (تکلیف، نقض آن، رابطه سببیت یا خسارات) از عداد دلایل پرونده خواهان از قلم افتاده باشد، خواهان نمی تواند در دعوای مزبور، که مبتنی بر بی احتیاطی است، پیروز گردد.