چگونگی باز پس دهی متعلق قراردادهای فسخی (در فرض تلف واتلاف) از نظرگاه فقهی حقوقی

فسخ یکی از اسباب سقوط تعهدات است. فسخ دارای دو اثر مهم؛ انحلال قرارداد و بازپسدهی متعلق های قرارداد به مالکین آنها، درپیش از انعقاد قرارداد، است. قرارداد منعقد شده بین متعاملین اززمان انعقاد تا فسخ نافذ می باشد و از ابتدای انشای فسخ، قرارداد منحل می شود. متعاملین بعد از فسخ، از ادامه انجام تعهدات ناشی از قرارداد، مبرا می شوند. در این مرحله، فسخ تعهد جدیدی بنا بر مقتضای خود برای طرفین در پی دارد و آن بازپس دهی عوضین به مالکین آن در قبل از انعقاد قرارداد است و از آنجایی که متعاملین در زمان خیار بنابر حکم قانون، جواز تصرف در عوضین را دارا هستند، ممکن است این تصرفات باعث ایجاد تغییرات اساسی در عوضین یا حتی غیر ممکن شدن بازپس دهی آن شود. تلف واتلاف متعلقین قراردادهای فسخی، یکی از حالات غیر ممکن شدن بازپس دهی آن ها است؛ در فرض تلف اگر مبیع پس از قبض مشتری (بدون تعدی یا تفریط او) و در زمان اختیار فسخ فروشنده، تلف شده باشد مشتری ضامن است و اگر تلف مبیع نزد مشترى بعد از قبض و در زمان اختیار فسخ مشتری، رخ داده باشد بعد از فسخ، بایع ضامن تلف مشتری خواهد بود؛ در صورتى که مبیع پس از فسخ نزد مشترى تلف شود باید بین دو مورد فسخ از سوی مشتری و فسخ ازسوی بایع تفکیک قائل شد؛ در صورت نخست مشترى ضامن مثل یا قیمت مبیع خواهد بود؛. در صورت فسخ از سوی بایع، مشترى ضامن تلف نیست، مگر در مورد تعدى و تفریط. درفرض اتلاف به وسیله بایع یا مشتری یا شخص ثالث، بعد از فسخ، متصرف باید بدل مبیع را رد کند. درمورد بازپس دهی ثمن به مشتری باید گفت: تمام انواع تصرف که برای مشتری ذکرشد برای بایع نیز در ثمن جایز است و در صورت انجام این تصرفات در ثمن از سوی بایع، خیار مشتری به تصرف بایع ساقط نمی شود و بعد از فسخ، مشتری هنگام استرداد ثمن، در صورت وجود عین ثمن، عین را می گیرد و در صورت عدم امکان بازپسدهی آن (فرض تلف یا اتلاف)، رجوع به مثل یا قیمت می کند. بحث پیرامون تلف واتلاف متعلق های قرارداد فسخ شده (مبیع وثمن) و چگونگی بازپس دهی آن ها اساس تحقیق را تشکیل می دهد. این تحقیق از نوع تطبیقی- تحلیلی و به روش کتابخانه ای انجام می شود. شیوه گردآوری اطلاعات با استفاده از نرم افزارهای تخصصی، کتابخانه ها و جمع آوری داده ها و فیش برداری از منابع انجام شده است و پس از اتمام فیش برداری مطالب طبقه بندی و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.