نگاهی به نگرش های معنایی اثر گذار بر معماری صفویه

با نگاهی به تاریخ هنر و معماری دوره اسلامی در ایران، می توان تجلیات نگرش های معناگرایانه و باورهای دینی را در آثار هنرمندان و معماران مسلمان شاهد بود. این تجلیات در هر دوره ای شاید در ظاهر و بروز بیرونی خود تفاوت هایی داشته باشند، اما با توجهی عمیق تر و وسیع تر به وجه باطنی این آثار، در می یابیم که همگی سعی در بیان یک مفهوم واحد که همان حقیقت از زبان اسلام است داشته اند. هرچند با فاصله گرفتن از صدر اسلام شااهد شاهد تشتت آراء و اختلاف در بیان نظری مفاهیم اسلامی هستیم، اما به نظر می رسد این برخوردها و تصادمات فکری موجب رشاد و بالندگی اسلام نظری شده است. به همین ترتیب با به حکومت رسین حاکمان صفوی در قرن 10 ه.ق شاهد تحولی بنیادی در ساحت فکری، هنری، اجتماعی و... ایرانیان هستیم. در این زمان صفویان با انتخاب مذهب تشیع، به عنوان مذهب رسمی کشاور موجب رشد و نمو این نحله فکری را فراهم آوردند که تآثیرات آن را تا به امروز دریافت می کنیم. با این حرکتِ صفویان، بسیاری از عالمان و متفکران شیعی مجالی برای اندیشه ورزی و بیان نظریات خود پیدا کردند. در همین راستا این اندیشمندان مسبب تأسیس مکتبی به نام مکتب اصفهان شدند که بر تمامی شئون جامعه نفوذ کرد. هم چنین مکتب اصفهان به عنوان نماینده فکری عصر صفوی، تأثیرات فراوانی را بر هنر و معماری این عصر گذاشت. در نتیجه معماری و هنر عصر صفوی تجلی گاه اندیشه ای شد که در مکتب نظری اصفهان در جریان بود و امروزه به عنوان الگویی از معماری معناگرا مطرح است. به همین دلیل آن چه در این مقاله مهم می نماید تأثیرات نگرش های موجود در مکتب اصفهان بر معماری آنان است. این مقاله سعی دارد به روش توصیفی تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه ای شرایط زمینه و زمانه عصر صفوی را با نگاهی به مکتب اصفهان تحلیل، و مؤلفه های مؤثر بر این روند را تبیین نماید.