بازجست هویّت در معماری مسکن ایرانی مبتنی بر ارتقاء سرزندگی ساکنین

امروزه معماری مسکن در ایران تحت تاثیر تحوّلات فرهنگی و هویتی زمان قرار گرفته و دست خوش تغییرات بسیاری شده است. غفلت از نیازهای کیفی و روانی استفاده کنندگان و توجّه اقتصادی به تنهایی و ساخت سرپناهی صرفا برای زندگی، باعث کمرنگ شدن نقش مسکن در هویت بخشی به انسان های زمان حال شده، تا آن جا که یکی از مسائل بی اهمیت در بیشتر برنامه ها و طرح های مرتبط با مسکن، بی توجهّی به مباحث کیفی و به ویژه تأثیر ارزش های فرهنگی در ساخت و بهره برداری از آن ها می باشد، که منجر به بی هویتی معماری در عصر حاضر گردیده است. بی توجّهی یا عدم توجّه کافی مسکن امروز به رویکرد ایرانی، باعث شده که سنّت ها و ارزش های اصیل مسکن قدیم زیر پا گذاشته شود و مردم نیز از حسنات و ارزش های آن بی بهره بمانند. مقاله حاضر در ابتدا به شناسایی ویژگی های کیفی معماری خانه های سنتی گذشته پرداخته و پس از مروری بر معانی خانه، کوشش می کند تا مسکن ایرانی را در تعامل با زندگی ایرانی تعریف کند که در این راستا، ارتباط زندگی با عناصر برجسته موجود در خانه ایرانی مانند طبیعت، زندگی جمعی، انعطاف پذیری فضاها، زیبایی و جمال، احساس تعلّق و ... مورد بررسی قرار می گیرد. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی بوده و با یک رویکرد کیفی و از طریق مطالعات کتابخانه ای، اسناد موجود و منابع اینترنتی به گردآوری اطلاعات پرداخته شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که در گذشته توجهی همزمان و نسبتی صحیح میان شکل ساختمان و شیوه زندگی انسان در خانه ها، برقرار بوده و امروزه نیز باید ملاک عمل قرار گیرد. بنابراین این پژوهش در تلاش برای یافتن راهی است که بتوان در راستای طراحی مسکنی زنده و با کیفیت مطلوب گام برداشت تا علاوه بر بازیابی هویت و کیفیت زندگی گذشته بتوان موجبات آرامش، نشاط و سرزندگی ساکنان را در مساکن امروز، فراهم آورد و یا ارتقاء بخشید.