کارکرد اجتماعی وقف و بناهای عام المنفعه الگوی پایدار احسان در شهرسازی ایرانی_اسلامی: نمونه موردی مجموعه گنجعلیخان کرمان

اسلام علاوه بر اصول شریعت، روش انجام امور دینی را بیان نموده تا با انجام الگوهای رفتاری مطابق با شریعت و شکل گیری نظامی معنوی امکان زندگی فردی و اجتماعی مومنانه فراهم شود. اهمیت «بر» و «احسان» باعث شده تا توجه به ابواب البر و نیکی به دیگران پیوند برادری را در جهت تشکیل امت واحده مستحکم نماید. در توزیع ثروت و جهت ایجاد جامعه اسلامی، اقتصاد اسلامی اهمیت می یابد. در کنار خمس و زکات موضوع وقف و بناهای عام المنفعه به عنوان خیری جاری الگوی خاصی از نظامات کالبدی را در شهرهای ایرانی-اسلامی ایجاد نموده است. در پاسخ به سوال، چگونه وقف توانسته الگوی پایداری از تولید ثروت و انجام خدمت در ابنیه عام المنفعه فراهم و حیاتشان را تضمین نماید؟ این مقاله با مطالعات کتابخانه ای و با روش تحقیق تحلیلی –توصیفی به کارکرد وقف در فقه اسلامی و قانون مدنی پرداخته و با ارائه برخی از وقف نامه ها و آثار مکتوب همانند وقفنامه مجموعه گنجعلیخان کرمان نشان می دهد که این الگو امکان حیات بخشی به مراکز شهری جدید را داشته و با توجه به متولیان کنونی موقوفات پیشنهاد می نماید جهت احیا و تاثیر بیشتر این مجموعه ها در صورت ضرورت، منافع یا محدوده های موقوفات را تجمیع نموده هم چنین شهرسازی کنونی را از دست اندازی و تخریب میراث علمی و فرهنگی گذشته پرهیز دهد و به نحوی برنامه ریزی شود تا فرهنگ احسان به دیگران احیاء شود. اهمیت سازمان هایی چون اوقاف و نظام بخشی به ساخت و ساز ابنیه وقفی در هماهنگی با سیاست های کلان شهری و تشکیل کمیسیون معماری اوقاف و امور خیریه نیز اهمیت دارد.