عناصر کلیدی در مستندسازی عملکرد بازارهای سنتی ایران (در اقلیم های محلی رشت، بوشهر، سنندج و کرمان)

بازار یکی از عینی ترین نمودهای معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی است که به عنوان ستون فقرات و قلب تپنده شهر، ایفای نقش می کند. این کالبد سایر عناصر مهم شهری مانند مسجد، تکیه و حمام را در بافت خود قرار می دهد. کاخ، کوشک و میدان های حکومتی نیز به ترتیبی خاص با پیکر اصلی بازار پیوند می خورند. به این ترتیب بازارها در ارتباط یا در پیوند با سایر عناصر شهری، شبکه ای به هم پیوستهای را در ساختار کالبدی شهرها به وجود می آورند. نویسندگان مختلفی درباره اقتصاد، اجتماع، مذهب و فرهنگ رایج در بازارها سخن گفته اند. اما از نظر ساختار کالبدی و فضایی بازارها در اقلیم های چهارگانه ایران سخن کمتر به میان آورده شده است. از این رو هدف این پژوهش، بررسی و تحلیل عملکرد یا نقش عناصر کلیدی به کمک مستندسازی تاثیر بازارهای سنتی در هر یک از این اقلیم های چهارگانه موجود در ایران می باشد. روش پژوهش مبتنی بر استفاده از منابع کتابخانه ای و با ابزار مطالعات میدانی و به کمک تحلیل عملکرد عناصر کالبدی بازارهای مورد نظر در شهرهای رشت، بوشهر، سنندج و کرمان بوده است. یافته های پژوهش حاضر نشان داده است که در عناصر کالبدی بازارهای ایران، می توان هویت بخشی را به عنوان اثرگذاری در کیفیت فضایی در نظر گرفت. لذا در نظر گرفتن نقش و جایگاه بازارهای سنتی به عنوان عوامل موثر در شکل گیری معماری و شهرسازی منطبق با اقلیم الزامی است. نتایج بدست آمده حاکی از مواردی تشابه و نیز مواردی تفاوت بین عناصر اصلی در اقلیم های مرطوب و متناظر در اقلیم های خشک باشد.