بررسی الگوهای معماری دوره صفوی (کاروانسراهای اصفهان)

اصفهان یکی از شهرهای تاریخی ایران در دوران اسلام به دلیل موقعیت ویژهاش به خصوص در زمان حکومت صفویان، رونق خاصی در معماری یافت. از این جهت اصفهان نمونه مناسبی برای بررسی الگوهای معماری (دوره صفوی) به شمار می آمد. شکوفایی کاروانسراهای ایران مربوط به دوره صفویه است. در این دوره رونق تجاری اقتصادی به خصوص در اصفهان، سبب استقرار کاروانسراهای شهری و برون شهری بسیاری در ناحیه اصفهان شد. کاروا نسرا بیش از انواع دیگر بناهای اسلامی تابع قاعده است. از این رو سعی بر آن شد که طی یک سلسله پژوهشی با استفاده از روش زبان شناسی (ساختار گرامر الگو)، معماری در حوزه عملکرد کاروانسرا عصر صفوی با انتخاب پنج نمونه از کاروانسراهای شهر اصفهان (کاروانسرا شاتور، کاروانسرا امین آباد، کاروانسرا مادرشاه، کاروانسرا ملک، کاروانسرا چاه سیاهنو) مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد تا بتوان عناصر سازنده این متن را بازشناخت و مبنای برای طراحی قرار داد. هدف از این پژوهش بیان ارزش های پایداری در معماری ، بیان ویژگی ها، عوامل و اصول مؤثر بر معماری ماندگار است. لذا این پژوهش در پی یافتن ساختار به زبان الگو در مجموعه آثار معماری کاروانسراهای صفوی اصفهان است. از این جهت در نوشتار پیشرو، به ترکیب فرمی و شکلی فضاهای کاروانسرا در مکتب اصفهان و نیز تحلیل براساس گرامر و دستور زبان شکل(روش استدمن و روش فرمی) در ساختار کاروانسرا پرداخته می شود. این پژوهش بر مبنای الگوهای نظری معماری و به روش توصیفی و تحلیلی صورت گرفته است؛ با اتکا به بررسیهای کتابخانه ای و میدانی داده های اولیه ی مورد نیاز به دست آمده و سپس نمونه ها به روش تطبیقی مقایسه شده اند. نتایج حاصل نشان می دهد که می توان از آن ها اصول و قوانین خاصی را در طراحی کاروانسرا این دوره استخراج کرد؛ بسیاری از این اصول به عنوان الگو در این دوره در نظر گرفته می شود.