شناخت اصول طراحی مسجد با رویکرد معماری معاصر

مقاله شناخت اصول طراحی مسجد با رویکرد معماری معاصر

مسجد به عنوان کانون عبادی و فرهنگی و اجتماعی و به عنوان مرکز تجمع مسلمانان در مرکز آبادی ها و شهرهای ایران قرار داشته است. در طول تاریخ معماری ایران، ساخت مسجد یک جریان است که تغییر و تداوم مهمترین ویژگی های آن می باشد؛ پروسه ای که تا انتهای دوران صفویه تغییر و تداومش به وضوح قابل رویت است. این فرایند چون تداومش را به مرور از دست داد تغییر سبک در نوع طراحی را غیر ممکن کرد. با وجود تغییر نگرش و افزایش دانش آکادمی در حوزه معماری ایجاد تغییر در رویکرد طراحی مساجد امروزی به منظور جلوگیری از تکرار الگوهای گذشته امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. این پژوهش در پی یافتن روش هایی درجهت تغییر در رویکردهای سنتی طراحی مسجد و یافتن راهکارها و الگوهای کالبدی نوین در حوزه معماری مساجدو تطبیق این الگوها بامعیارها و مبانی نظری ساخت مساجد اسلامی می باشد. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی تحلیلی و کتابخانه ای از طریق بررسی پایان نامه ها و کتاب های تدوین شده و جدیدترین مقالات می باشد. طراحی معماری مساجد معاصر باید به گونه ای باشد که ساختمان بنای مسجد بلافاصله قابل شناسایی برای مخاطب باشد. ویژگی های معماری و کالبدی بنای مساجد معاصر باید در تداوم معماری گذشته مساجد بوده و در عین حال از تکرار در طراحی اجتناب گردد. همان گونه که در جامعه اسلامی اول از همه از روحانی انتظار می رود که از مستمندان دستگیری کند، در میان ساختمان ها و فضاهای شهر اسلامی نیز، از مسجد انتظار می رود که پناهگاه ناتوانان و سالخوردگان باشد. در این صورت ضرورت خوانا بودن مسجد مورد توجه قرار می گیرد. مساجد مسلمانان باید در عین شکوه معنوی و عظمت و قداست خاص خویش، از نظر ظاهری ساده و از پیرایش های مادی به دور باشد. این سادگی را می توان در مساجد صدر اسلام، همانند مسجدالنبی، مشاهده کرد. ساخت و طراحی مساجد نوگرای، باید با در نظر گرفتن هنجارها و ویژگی های فرهنگی کاربران آن باشد. طرّاحی و ساخت این مساجد به علّت ایجاد تغییر اساسی در المان های مساجد تاریخی ایران و شباهت به سبک های نوین جهانی، مخالفت ها و اعتراض های فراوانی را در پی داشته است. در طراحی مساجد نوگرا باید دقت شود که بداعت و ایجاد طرحی نو باعث کمرنگ شدن مفهوم عبادت نشودو بنا خوانایی خود را که برای مسجد امری ضروری است از دست ندهد. به کارگیری فضاهای فرهنگی به غیر از عبادت به صورت فضاهای جنبی در ایجاد رغبت و کشش در افراد، به خصوص جوانان موثر است. هم چنین در کنار مساجد فضاهای جنبی از قبیل بخش تجاری می تواند نقش بسزایی در آشنایی مخاطب و پشتیبانی مالی مسجد داشته باشد.