سیر و تطور ردیف در قالب مثنوی برحسب نوع ادبی

مقاله سیر و تطور ردیف در قالب مثنوی برحسب نوع ادبی

قالب مثنوی را از منظر جنبه های موسیقایی متفاوت از قوالبی مثل غزل و قصیده می دانند. یکی از تفاوت هایی که برخی از علمای بلاغت در این زمینه مطرح کرده اند گرایش نداشتن شاعران به استفاده از ردیف در قالب مثنوی است. تحقیق پیش رو تلاش دارد ردیف را در این قالب مورد بررسی قرار دهد و از آن جا که عواملی چون نوع ادبی، توجه شاعران مختلف به ردیف، دوره های مختلف شعر فارسی و بخش های توصیف یا روایی منظومه در میزان استفاده از این عنصر ممکن است نقش داشته باشد، تحقیق حاضر این عنصر را در نوع ادبی عرفان و زهد (حدیقه الحقیقه، رحقیق التحقیق، مخزن الاسرار نظامی) و غنایی (ورقه و گلشاه، ویس و رامین، لیلی و مجنون) و توجه به مولفه های مذکور با تاکید بر هزار بیت از هر یک از منظومه ها بررسی کرده است. این تحقیق نشان می دهد که کاربرد ردیف در مثنوی نیز همانند قوالب دیگر به مرور افزایش یافته است. علاوه بر آن میان اشعار روایی و غیر روایی در کاربرد ردیف تفاوت محسوسی وجود ندارد اما توزیع ردیف در یک منظومه یکسان نیست. در انواع مختلفی ادبی، میزان به کارگیری ردیف متفاوت است و برخلاف تصور اولیه منظومه های غنایی کم تر از عرفانی از ردیف بهره برده اند.