تحلیل رفتار بازدیدکنندگان در مواجه با ایوان در بنای تاریخی (نمونه موردی: ایوان شاهنشین ارگ کریمخان زند شیراز)

مقاله تحلیل رفتار بازدیدکنندگان در مواجه با ایوان در بنای تاریخی (نمونه موردی: ایوان شاهنشین ارگ کریمخان زند شیراز)

پاسخ به مثابه خروجی فرآیندِ شناخت، رفتاری است که یک کاربر پس از تشخیص محیط پیرامونش از خود بروز می دهد. آثار تاریخی با هدف معرفی و آشنایی بازدیدکنندگان از تاریخ و هنر به کار رفته در آنها به روی مخاطبان باز بوده و در ارتقای صنعت گردشگری نیز بسیار با اهمیت هستند. لذا پرداختن به رفتار بازدیدکنندگان در فضا و شناسایی عوامل مؤثر در رفتار آن ها می تواند در اصلاح برنامه های مرمتی و بهبود مسیرهای گردشگری در بنا مفید باشد. شناسایی قرارگاه های رفتاری نیز می تواند به خلق تجربه فضایی کامل تری از بنا با وجوه گوناگون و کم تر دیده شده آن منجر شود. ارگ کریمخان زند در شیراز از مهم ترین بناهای دیوانی در دوره زندیه است.

این بنا دارای 3 ایوان بوده که ایوان غربی (شاه نشین) مهم ترین و بزرگ ترین ایوانی است که به طور مکرر جاذب بازدیدکننده ها است و در راستای محور طولی و اصلی بنا قرار دارد. پژوهش پیشرو با هدف شناسایی رفتار بازدیدکنندگان از فضای تاریخی و بویژه ایوان به عنوان جزئی مهم و کلیدی در بناهای تاریخی به مشاهده و ثبت رفتار آن ها به منظور شناسایی رفتارهایی که افراد در هنگام مواجه با ایوان از خود بروز می دهند، می پردازد و تأثیر کالبد ایوان و مداخلات صورت گرفته در آن بر رفتار بازدیدکنندگان را بررسی می نماید. راهبرد پژوهش ترکیبی شامل راهبرد کیفی و مورد پژوهی است. نوع پژوهش کاربردی بوده و داده های اولیه به روش پیمایش میدانی جمع آوری شده اند. در گام نخست مؤلفه های مؤثر بر رفتار انسان با تأکید بر محیط کالبدی و فضاهای داخلی شناسایی شدند. سپس به منظور ثبت رفتارهای استفاده کنندگان از ایوان غربی ارگ از تکنیک نقشه برداری رفتاری (تبدیل به نقشه کردن) در بازه زمانی ساعت 8 صبح تا 8 شب (12 ساعت) استفاده گردید. نتایج حاکی از آن است که فعالیت های انتخابی مانند «ایستادن و نگاه کردن» در امتداد محور اصلی، مرکز و لبه ایوان و فعالیت اجتماعی مانند «صحبت کردن با دیگران» نیز به ترتیب در طول محور اصلی ایوان و مجاور راهرو سمت راست آن و بعد از آن ها رفتارهای انتخابی «عکاسی کردن» و «نشستن» به ترتیب بیشترین درصد از رفتارهای مشاهده شده بودند. لذا به منظور بهبود رفتارها بایستی مداخلات غیرضروری و مخل تجربه مناسب ایوان توسط افراد، حذف گردد و با توجه بیش تر به مرمت ایوان در راستای ارتقاء تجربه بصری افراد از فضای آن گام برداشته شود. هم چنین پوشش های گیاهی موجود در حیاط ارگ با توجه به گذشته تاریخی آن حفظ و تقویت گردد.