بررسی تأثیر پایداری اجتماعی بر کالبد بافت تاریخی بندربوشهر (نمونه موردی: آیین های عاشورایی)

مقاله بررسی تأثیر پایداری اجتماعی بر کالبد بافت تاریخی بندربوشهر (نمونه موردی: آیین های عاشورایی)

آیین به عنوان موضوعی جدانشدنی از زندگی بشر و به عنوان یکی از مؤلفه های تقویت کننده پایداری اجتماعی، از دیرباز تاکنون در ارتباطی تنگاتنگ با وی بوده است. در ایران پس از اسلام مهم ترین و تأثیرگذارترین آیین، دین اسلام و آیین محرم است. استخوان بندی شهرهای سنتی ایران براساس همین نگرش شکل گرفته و به همین خاطر دارای اصولی است که به آن نام شهر اسلامی داده شده است. گرچه عوامل مؤثر دیگری نیز در ساخت شهر اسلامی نقش داشته، اما همان طور که از اسم آن برمیآید، مهمترین عامل اسلامی بودن، دیدگاه مردمان شهر است. آیین محرم هم بصورت ثابت (ایجاد حسینیه ها و تکایا) و هم بصورت موقت (بیرق و خیمه) بر روی کالبد و ظاهر شهر تأثیر گذاشته است.

در کالبد بافتهای تاریخی در دوره معاصر در شهرهای مختلف تغییر و تحولات بسیاری رخ داده است که با نگرش ها و روش های مختلفی انجام گشته است؛ اما آیا این تغییرات بر اساس اصل اولیه ایجاد این بافت ها یعنی همان آیین ایجاد گشته و یا از عاملی دیگر سرچشمه می گیرد؟ برای پاسخ به این پرسش شهر بوشهر به عنوان نمونه موردی انتخاب شده است که دارای بافتی تاریخی و ارزشمند می باشد که هنوز بسیاری از نشانه های فرهنگی برخاسته از هویّت شهری خود را حفظ نموده است. یکی از همین نشانه های فرهنگی، آیین های مذهبی است که منظر شهرهای اسلامی ما بر اساس آن شکل گرفته است. برای شناخت تأثیرات آیین به عنوان یکی از مؤلفه های مهم پایداری اجتماعی بر کالبد محلات امروز بوشهر، بایست ابتدا فرهنگ مردمی را بشناسیم که این آیین در میان آنهاست. به همین علت از مشاهده و بررسی حضوری برای کسب دانش محیطی- اجتماعی استفاده شد. بنابراین روش تحقیق کیفی می باشد. در همین راستا چهار مرکز محله قدیمی و اصلی شهر به عنوان قطب های اصلی تأثیر آیین بر کالبد شهر در دوره تاریخی معاصر از دیدگاه کالبدی مورد تحلیل قرار گرفت و تغییرات آن در دوره معاصر مشخص شد. همراه با این موضوع، ویژگی های اجتماعی مردم و نحوه برگزاری آیین محرم با حضور در کنار مردم، مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج این تحلیل ها در کنار هم، نشان دهنده تأثیرکالبدی آیین محرم به عنوان یکی از مؤلفه های اثرگذار در مبحث پایداری اجتماعی بر بافت تاریخی دوره معاصر بندر بوشهر است.