ابزارهای نمود قدرت در معماری بررسی ساختار فرم مساجد و نقش آن به عنوان سمبل قدرت حکومت عثمانی

ابزارهای نمود قدرت در معماری بررسی ساختار فرم مساجد و نقش آن به عنوان سمبل قدرت حکومت عثمانی

گفته می شود معماری می تواند در نقش عنصر تقویت کننده قدرت عمل کند. این پژوهش، بر آن است تا نقش عناصر معمارانه_شهرسازانه در حکومت عثمانی، و بخصوص مساجد این دوره را در ایجاد بیان نمادین قدرت بررسی کند.

به بیان دیگر تا چه میزان مساجد سلطنتی در تحکیم قدرت عثمانیان که داعیه مرکزیت و رهبریت جامعه مسلمین آن دوره را داشتند، موثر بوده است. بدین منظور در این پژوهش به شیوه تحلیلی_تفسیری به پرسش های «از دریچه معماری، تا چه میزان مساجد عثمانی در خدمت حکومت برای قدرت نمایی بوده است؟» و «این قدرت نمایی به چه شکل نمود پیدا کرده است؟» پاسخ داده شده است. برای وصول به هدف پژوهش، به مدد مطالعات کتابخانه ای، ابتدا به بررسی رابطه معماری و قدرت، پرداخته شده و آرا و اندیشه های فوکو یکی از نظریه پردازان این حوزه، در این زمینه بررسی شده است.

سپس از نمونه های تاریخی این مقوله، از دوران باستان، اسلامی و معاصر چند مثال آورده شده است. در ادامه به عثمانی ها و زمینه های موثر بر چنین گرایشات قدرت نمایانه ای در آن ها پرداخته شده است. و در نهایت ابزارهای معمارانه نمود قدرت در مساجد عثمانی و نمونه های آن بررسی شده است. نتایج پژوهش نشان داد که رابطه معماری و قدرت، امری انکارناپذیر است. عثمانیان به منظور دستیابی به قدرت و شکوه مورد نظر خود، با کمک معماری سعی در تاثیر بر روان و افکار مخاطبین داشتند.

بدین ترتیب از ابزارهایی در معماری برای نمود قدرت خود استفاده کردند که عبارتند از: محصورسازی و جداسازی، تسلط بصری، تقابل بصری، فرم بنا، عظمت بنا و تزیینات. عثمانیان با گزینش و انتخاب شهر، مکان یابی در شهر و توجه به همجواری ها، گنبدهای با دهانه وسیع و بلند، افزایش ارتفاع، تعداد منار و ماذنه، تزیینات باشکوه،برچسبگذاری بر مکان ها و افراد و... برای نمایش قدرت و شوکت خود استفاده کردند. بدین ترتیب آن ها با خدمت گیری معماری، از مساجد برای قدرتنمایی خود بهره جسته اند.