تأثیر و تأثراتِ تعاملاتِ اجتماعی بر خلقِ مکان در معماری اسلامی

اندیشمندان و طراحان مفهومِ تعاملاتِ ‌اجتماعی را قوام‌ دهنده‌یِ روابطِ متقابلِ انسانی نام نهاده‌اند. هدف و انگیزه انسان‌ها از ارتباط با یک‌دیگر در اندیشه ‌های برخی متفکران، تحتِ این دو موضوع قابل بررسی است: 1-درونی شدن هنجارها؛ 2-همبستگی محدود. جهتِ تبیین این مفهوم متناسب با فرهنگِ اسلامی -ایرانی کشور می‌بایست به ریشه‌یابی آن نزدِ متفکرانِ اسلامی پرداخت. اسلام به عنوان یک دینِ کاملاً اجتماعی، تمامِ توجه خود را به مراتبِ زندگی و تحقُقِ امّتِ‌ واحده اسلامی منتج شده از تعاملاتِ مطلوب دارد. مقاصدِ رفتاری ‌ـ اجتماعی که از کالبد انتظار می ‌رود آن ‌را برآورده سازد، برحَسب میزانِ وابستگی به حوزه فردی و جمعی در پنج رَده طبقه‌بندی می‌شود: خلوت، قلمروپایی، ابراز هویت، ارتباطِ‌ معنایی با محیط و تعاملِ‌ اجتماعی. این تحقیق دَرصَدد پاسخ‌ گوئی به این سؤال است که چه مؤلفه‌ هایِ مُحیطی می‌توانند تعریف ‌کنندهِ مکانِ تعاملات ‌اجتماعیِ مطلوب از نقطه‌ نظراتِ اندیشه اسلام باشند. در راستایِ پاسخ‌ گوئی به این سؤال، این نوشتار در گامِ اول با رویکردِ کیفی موضوعِ تعاملاتِ ‌اجتماعی (ساز و کار متحد‌ کنندهِ امّت ‌واحده) را از منظرِ اندیشه ‌هایِ اسلامی مورد واکاوی قرار خواهد ‌داد. در گامِ دوم سطوح مختلف مؤلفه‌ های محیطی تأثیرگذار بر اجتماع‌ پذیری در معماری مورد تدقیق قرار خواهد‌گرفت. در گامِ سوم با مطالعاتِ میدانیِ محدود در‌ چند نمونه کاربری فرهنگی-اجتماعی در شهر تبریز، تعاملاتِ‌ اجتماعی حادِث در این فضاها از منظرِ این نوشتار مورد بررسی قرار خواهد‍‌گرفت. دستاورد نهایی این تحقیق یافته‌ هایی در خصوص تأثیرِ مؤلفه‌ های محیطی و نحوه استفاده مناسب از این مؤلفه ‌ها در خَلقِ فضایِ تعاملاتِ‌ اجتماعی سالم باتوجه به مفاهیمِ ارزشمندِ اسلامی است.