پایداری و تاب آوری شهری: دو روی یک سکه

در دورانی از شهرسازی به سر می بریم که اکولوژی کره زمین به طور فزاینده ای تحت تأثیر فعالیت های انسانی قرار گرفته است. با توسعه شهرنشینی، شهرها به مراکز توجه تبدیل شده اند و تقاضا برای منابع طبیعی و توجه به تأثیرات محیطی جهانی آن ها افزایش یافته است. فعالیت های شهرسازی و برنامه ریزی شهری موجب افزایش فشار بر طبیعت و تضعیف تاب آوری آن شده است که اغلب پیامدهای مخربی برای شهرها و ساکنان آن در پی داشته است. با توجه به مواردی مثل طوفان ها و سیل های اخیر در نقاط مختلف جهان، گرم تر شدن، آلودگی هوا و همچنین افزایش هزینه های انرژی، کاهش ذخیره آب و مواد غذایی نیاز فوری به فعالیت و اقدام تأثیرگذار ضرورت یافته است. به همین دلیل، بسیاری از شهرها اقداماتی در زمینه احیای طبیعت انجام داده اند و از فعالیت های پایدار حمایت کرده اند. در واقع، در دو سه دهه اخیر، فرصت مناسبی برای توسعه پایدار جهانی ایجاد شده است. در این میان، تاب آوری و پایداری اهداف اصلی شهرهای آینده خواهند بود. عواقب جبران ناپذیر حوادث طبیعی و آسیب های اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی شهرهای معاصر موجب شده تا مفاهیم پایداری و تاب آوری تا حد زیادی به هم مرتبط شوند. اگر پایداری واژۀ دهه های پیشین باشد، تاب آوری واژۀ غالب زمان معاصر است. در این مقاله سعی بر روشن سازی مفاهیم تاب آوری و پایداری شهری شده و برای کاربرد در مباحث توسعۀ شهری، سنتزی بر اساس شباهت های میان این دو مفهوم ارائه می شود و بر ضرورت درک ارتباط بین انسان و طبیعت در شهرسازی و تصمیم سازی شهری برای رسیدن به تاب آوری و پایداری شهری به صورت توامان تأکید می شود. بر اساس رویکرد پیشنهادی، حوادث فاجعه بار و تحولات متعاقب آن، لحظه ای از چرخۀ حیات شهری است که در بستر یک چارچوب پیچیدۀ پایدار قرار می گیرد. از این رو تاب آوری به عنوان یک الزام برای پایداری سیستم شهری است. علاوه بر این تاب آوری نباید صرفاً در بستر شهرهای مجزا با سیستم های فیزیکی و اجتماعی مختص خود بررسی شود، بلکه باید همچنین در مقیاس جهانی و نیز با در نظر گرفتن روابط پویا و پیچیدۀ بین شهرهای امروز بررسی شود.