بسط تاریخی حیات عقلی اصفهان

برآمدن حکومت صفویان با تاجگذاری شاه اسماعیل در 906 هجری علاوه بر اینکه ایران را پس از قرن ها سیطره حاکمیت بیگانه و مشوش به کشوری قدرتمند و مستقل تبدیل می-ساخت؛ نسیم پویایی را _نیز با اعلام مذهب تشیع به عنوان مذهب رسمی کشور_ در روح خسته حوزه های فرهنگی ایران می دمید. حکومت صفوی برآمده از آموزه های مذهب، آرام آرام تشیع اثنی عشر را به عنوان مهمترین رکن ایدئولوژی سیاسی و مشی فرهنگی خود برگزید. بر این تصمیم نتایجی مترتب بود: نخست اینکه به لحاظ عقیدتی جایگاه حاکمان صفوی را به عنوان  متولیان حکومت شیعی و نائبان امام غائب شیعیان تعالی می داد. دوم اینکه در سیاست خارجی آنان را به عنوان امپراطوری نورسیده مدعی در شرق در مقابل امپراطوری دیرپای عثمانی به عنوان متولیان عالم اسلام (تسنن) قرار می داد و دست آخر و تا آنجا که به موضوع این مقاله مربوط است برای تثبیت پایه ای حکومت تازه تاسیس خود لاجرم حاکمان صفوی را به تجدید نظر در حوزه های فکری به معنی اعم (کلام، فلسفه و فقه) وامی داشت تا آنجا که اقبال آنان آثار مهم جهت تثبیت مبانی اعتقادی ایدئولوژی پویای صفوی پدید آورد. پویایی حیات عقلی اصفهان در دوره صفوی عمدتا ناشی از همین دیدگاه ها بود و فرصتی بوجود اورد  که در پایان نتایجی چون حکمت متعالیه و مکتب متعالی اصفهان را در پی داشت.