داوری فیّاض لاهیجی میان میرداماد و ملاّصدرا در مسألۀ اصالت وجود

یکی از بحث برانگیزترین مباحث در فلسفه متأخّر اسلامی مسأله اصالت وجود یا اصالت ماهیّت است. این مسأله بویژه پس از ملاّصدرا (م 1050 ق) تبدیل به مسألۀ اصلی و محوری فلسفه اسلامی گردید. صدرالمتألّهین نظریّۀ اصالت وجود را مطرح کرد و آن را در کانون و هستۀ مرکزی حکمت متعالیه قرار داد. این در حالی بود که استاد وی میرداماد ( م1040 ق) ماهیّت را اصیل می دانست و به شدّت منکر اصالت وجود بود. در این بین، ملاّ عبدالرزاق لاهیجی معروف به فیّاض لاهیجی (م 1072 ق) که از برجسته ترین حکیمان و متکلّمان متأخّر شیعه به شمار می آید در یکی از آثار مهمّ خود به نام الکلمه الطیّبه نخست به طرح آراء استاد خودش ملاّصدرا و همچنین نظریّۀ میرداماد در این مسأله پرداخته است و سپس به داوری میان آن دو نشسته و تلاش نموده که به نوعی این نزاع را خاتمه بخشد. نِکاتی که لاهیجی در این رساله مطرح کرده و همچنین دیدگاه خود وی در این مسأله با توجّه منزلت علمی او و نیز ارتباط نزدیکی که وی با میرداماد و ملاّصدرا داشته است بسیار حائز اهمیّت است. در مقاله حاضر درصددیم با توجّه به این اثر لاهیجی و همچنین دیگر نگاشته های وی نظیر شوارق الإلهام و گوهر مراد دیدگاه او و همچنین داوری وی میان صدرا و میرداماد را در خصوص این مسأله تشریح نماییم.