بررسی تطبیقی غزل مولانا، حافظ و هوشنگ ابتهاج

با بررسی اشعار سایه به راحتی می توان الگوپذیری وی را از غزل شاعرانی چون حافظ و مولانا دریافت نمود. سایه از غزل سرایان نامی دوران معاصر است که به شکل سنتی و معاصر طبع آزمایی کرده و در هر دو عرصه غزلی زلال و تاثیرگذار از خود بر جای نهاده است. تاثیرپذیری سایه از غزل های مولانا و حافظ در دو بعد سبکی و عرفانی قابل بازجست است. وام گیری سایه از مولانا از جهت عرفان شاعرانه قابل اعتناست، وی نظریه های مبتنی بر کشف و شهود مولانا را حول: جهان شناسی، ماهیت عشق، مفهوم زندگی، تفسیر و تحلیل حیات جاودوانه، اندیشه هایی درباره ی انسان کامل و بازتاب تجلی وحدت در عیزن کثرت یا بازتاب صفات جلالی و جمالی در نظام احسن را می توان دنبال کرد. و از جهت رسیدگی در سطح زبانی، یعنی واژگان، ترکیبات، کیفیت بهره از وزن و قافیه، عناصر موسیقیایی زبان، اعم از موسیقی میانی و آوایی و وفور جفت های گردان، این اعتنای شاعرانه را محسوس می سازد. موسیقی حاصل از عناصر بدیع لفظی و مشابهت های واژگانی، رنگ و بوی مفاهیم و لحن کهنی که از نحو و محور همنشینی کلمات حاصل می شود، گونه های تازه و بی سابقه از انواع صوت، انواع وصف: وصف های تخیلی، نمادین و توصیفات واقعی، جلوه ی دیگر این تاثیرپذیری را به نمایش می گذارد. پس از مولانا سایه از حافظ متاثر بوده است، بیش از هر چیزی از نظر نحو شعری، تضمین و اقتباس، تعدیل مفاهیم و صلابت واژگان، موسیقی ملایم حاصل از کلمات و بحور انتخابی در بیان مضامین شعری، بسامد بالای آذین هایی چون تناسب، تضاد، ایهام و تلمیح، کانون های اشتراک و تاثیرپذیری سایه از حافظ را تشکیل می دهد. از منظر اندیشه بیشتر انتقادهای اجتماعی و طعن و تذکارهای اخلاقی، آلام مردمی و آمال و عقاید شاعرانه سایه مشترکی را ایجاد نموده است. روش این جستار مبتنی بر نقد و تحلیل فکری و ادبی اشعار و توصیفی است که با بهره از منابع کتابخانه ای صورت پذیرفته است.