رویکرد تحلیلی براصول طراحی مسجدکبود تبریز و تطبیق آن با مساجد عثمانی (نمونه موردی: مسجدیشیل بورسه و مسجدخداوندگار بورسه)

مسجدکبود تبریز به لحاظ معماری و تزئینات منحصربه فرد و چشم نواز، به نام فیروزه اسلام و در برخی نسخ به نام (گوی مسجد) شهرت یافته است. پلان بنا با ترکیب از حجم مکعب مستطیل و گنبدی افراشته بر مکعب اصل فضای مسجد و گنبدی کوچک تر که محل مقبره ی جهانشاه است، دارای وجه اشتراک با مساجدی است که درمعماری عثمان به سبک بورس های (نام منطقه ای درترکیه) نامیده می شوند، (نمونه موردی مسجدیشیل بورسه و مسجدخداوندگاربورسه) که در این نوشتار به تفصیل از آن ها خواهیم پرداخت. از این رو ابهامات درباره ویژگس های سبک این مسجد وجود دارد و به سبب هندسه پلان و ترکیب حجم خاص آن است که باعث شده این بنا از دیگر نمونه های معماری مسجد درایران متمایز باشد. شیوه معماری این بنا اگرچه باب جدیدی در طراحی مسجد در معماری ایران گشود، لکن نتوانست اشتیاق و رغبت معماران بعدی را برای تکرار و تکمیل فرم آن برانگیزد، لذا اندیشه به کاررفته درآفرینش معماری مسجد کبود تبریز هم چون تک ستاره ای بود که برای یک بار درخشید و سپس خاموش شد. دراین راستا سع بر آن شده تا با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای و بررسی اسناد و نسخ موجود و اتخاذ روش توصیف تحلیل و در مرحله تطبیقی و با دیگر نمونه های معماری از روش قیاس به هدف اصل تحقیق که بررسی اشتراک و افتراق سه مسجد مورد تحقیق (مسجد کبود، مسجد یشیل، مسجد خداوندگار) دست یابیم. نتایج حاصل شده گویای آن است که مسجد کبود تبریز هر چند شباهت فرمی با برخی مساجد عثمان دارد، معمار سازنده آن باکاربست تفکر بومی و فنون سنت چنان فرم واردات این مسجد را با عناصر فرهنگ معماری ایران آمیخته که محصول نهایی، سیمای معماری ایران به خودگرفته و بخشی از آن شده است.