بررسی و مقایسه تطبیقی کیفیت وجودی هستی مطلق از قاب نگاه هستی شناسانه صدرالمتالهین و امام علی علیه السلام

خدا ... وجودی که همواره محور اصلی تعالیم دینی بوده و همه ادیان در پذیرش آن اشتراک نظر دارند اما آن چه که آن ها را از یکدیگر متمایز می سازد بحث در توجیه و تفسیران هستی مطلق است. بر همین اساس بسیاری وجود مقدس خدای عالم را بی نیاز از هرگونه برهان دانسته و او را بهترین گواه بر بودنش گرفته اند. اما بودند و هستند کسانی که علی رغم قبول این مطلب سعی کرده اند به این بینش رنگ استدلالی داده و آن را به قالب های منطقی و فلسفی بکشانند. به نحوی که در فلسفه اسلامی در راستای این مهم برهانی تحت عنوان صدیقین مشهور گشت که البته این مشهوریت و مقبولیت اما با تقریرهای مختلفی همراه شد تا جایی که شاید به جرات بتوان گفت هیچ برهانی برای اثبات خدا این اندازه تقریرهای گوناگون در تاریخ فلسفه اسلامی نداشته است و به اعتراف میرزا مهدی آشتیانی از حکمای معاصر، برای این برهان نوزده قول و تقریر وارده شده است. در همین راستا و بر مبنای هدف اصلی این مقال، نخست تقریر مرحوم صدرای شیرازی از این برهان هستی شناسانه ارزیابی گشته؛ تقریری که در آن صدرا با اتکاء به فلسفه اصالت وجودی خود چهره ای تازه به این برهان بخشیده و بسیاری از نارسائی های آن را کشف و مرتفع نموده است. نکته مهم اینکه ایشان با این نگاه ویژه که شناخت خداوند هدف نهایی هر فلسفه ای است و با عنایت به لوازم بحث اصالت وجود، نتایجی از برهان مذکور گرفتند که به طور کلی از دید فلاسفه متقدم پنهان مانده بود. سپس در ادامه و تکمیل پژوهش با الهام گرفتن از کلمات امام الموحدین و ملهم العارفین علی علیه السلام در عرصه وجود شناسی و حقیقت باری تعالی که همواره ذات را بر ذات گواه می گیرند، سعی بر آن بوده تا تبیین فلسفی خاص صدرایی و نزدیکی و مشابهت آن به کلام آن امام همان نسبت به سایر تقریرهای بزرگان اندیشه و کلام اسلامی بیش از پیش برجسته و عیان گردد. امید است که این مقایسه و تصدیق محملی استوار در مسیر تقریب دو حوزه فلسفه عقلی و الهیات دینی بوده و گرهی از پیچ و تاب این مسئله کاسته شود.