بررسی تحلیلی عوامل تاثیرگذار بر پیدایش نقشمایه های سکه های فلوس در دوران قاجار

بیان مسئله: سکه های مسین ایران (مشهور به فلوس در دوران اسلامی و شاید پیش از آن) برخلاف مسکوکات طلا و نقره، نه تنها در پایتخت و کلان شهرها بلکه در شهرهای کوچک نیز به دست حکام محلی ضرب می شده اند و به سبب ارزش مبادله ای ناچیزشان، بیشتر مورد استفاده طبقات پایین جامعه بوده اند. از این رو، تصاویر و نقوش این سکه ها تجلی فرهنگ ها، باورها و آداب و رسوم محلی نواحی گوناگون ایران زمین است. هدف نقوش سکه های مسی، از جمله موجودات واقعی و اساطیری، صورفلکی و طرح های هندسی، از یک سو از منظر تحقیقات اجتماعی-فرهنگی، تخصصی مهم هستند و از سوی دیگر در نزد خاص و عام ارزش هنری بالایی دارند. اما چون فلز مس در مقایسه با طلا و نقره در برابر عوامل طبیعی بسیار آسیب پذیر است، نقوش سکه های مسی به تدریج مخدوش و حتی معدوم می شود. بدین جهت سکه های مسی سالم و قابل مطالعه کم شمار هستند. از آن جا که این سکه ها توسط حاکمان محلی ضرب می شده اند، عموما فاقد نام پادشاه هستند. هم چنین تاریخ ضرب آن ها به دلیل فرسودگی بیش از حد، در بسیاری موارد مشخص نیست. در نتیجه، طبقه بندی آن ها بر مبنای سلسله های سلطنتی امکان پذیر نمی باشد. هدف اصلی از مقاله حاضر، معرفی سکه های مسی ایران از منظر ظاهری و فیزیکی، نشان دادن تنوع تصاویر منقوش بر آن ها و نهایتا آشنا ساختن خوانندگان با فرهنگ، علایق و هنر مردمان قرون گذشته ی این سرزمین است. از این رو، جنبه های مادی سکه های مسی، شامل ارزش مبادله ای آن ها در مقابل کالا یا مسکوکات طلا و نقره مد نظر مولف نبوده است.

روش تحقیق: پژوهش مبتنی بر روش توصیفی و به لحاظ روش شناسی بر توصیف و تحلیل متکی است. نتیجه گیری: بدیهی است به سبب تغییرات متوالی در وضعیت اقتصادی و معیشتی سرزمین پهناور ایران (ناشی از عوامل مختلف طبیعی و انسانی مانند خشکسالی و جنگ های داخلی و خارجی)، ارزش نسبی سکه ها پیوسته در تغییر بوده است و نقشمایه های موجود، تحت تاثیر عوامل موثری، هم چون فرهنگ، آداب و رسوم، مذهب، باورهای عامیانه و ....... متغیر بوده است.