مقاله بررسی جنبه های زلزله شناسی و توالی پس لرزه های زمین لرزه 21 آبان ماه 1396 سرپل ذهاب استان کرمانشاه با بزرگای گشتاوری 7.3

در شامگاه 21 آذر ماه 1396 زمین لرزه ای با بزرگای گشتاوری 7.3، بعنوان یکی از بزرگ ترین و مخرب ترین زمین لررزه های دو دهه اخیر ایران، در 10 کیلومتری جنوب ازگله و حدود 37 کیلومتری شمال غرب شهرستان سر پل ذهاب، در عمق حدود 18 کیلرومتری رخ داد که بیش از نیمی از کشورمان را به لرزه درآورد. سازوکار گزارش شده بر اساس حل تانسور ممان و نیز مدل سازی تغییر شکل پوسته بر اساس تحلیل داده های InSAR برگسلش فشاری با روند شمال شمال غرب جنوب جنوب شرق، با شیب کمی (14 14 تا 19 درجه) به سمت شرق- شمال شرق دلالت دارند. جهت شناسائی هندسه و سازوکار گسل مسبب زمین لرزه فوق الذکر، یک شبکه لرزه نگاری موقت متشکل از 24 ایستگاه لرزه نگاری در منطقه، بلافاصله بعد از وتوع زلزله نصب و راه اندازی شد. تحلیل اولیه پس لرزه های ثبت شده در شبکه لرزه نگاری موقت، بر وجود حداقل سه روند گسلش مختلف با روندهای تقریباً شمال جنوبی مشابه با روند گسل اصلی مسبب زمین لرزه سر پل ذهاب، روند شمال غرب جنوب شرق به موازات گسل MFF، و روند شرقی- غربی که احتمالا متاتر از فعال شدن ساختار های قدیمی در اتر تنش زیاد آزاد شده در حین زلزله اصلی می باشد، دلالت دارد. زمین لرزه 4 شهریور ماه 1397 تازه آباد با بزرگای گشتاوری 6 که خود پس لرزه های متعدد دیگری را با روند مشابه شرتی غربی بدنبال داشت، بر روی پس لرزه های فوق الذکر با روند شرقی- غربی در نزدیکی شهر تازه آباد رخد داد. عمق کانونی کم این پس لرزه ها (5-10 کیلومتر در مقابل عمق 5 - 20 کیلومتری پس لرزه های زلزله سرپل ذهاب)، روند و سازوکار متفاوت آن بر این واقعیت دلالت دارد که می توان زمین لرزه تازه آباد را مستقل از زمین لرزه سرپل ذهاب در نظر گرفت، اگرچه وتوع آن قطعاً متاثر از زلزله فوق و تنش زیاد آزاد شده از آن می باشد. وجود یک روند کم شیب از پس لرزه ها در منتهی الیه غربی منطقه که شیب کمی را به سمت شرق -شمال شرق نشان می دهد، سازگار با نتایج حاصل از مدل سازی داده های دور لرز، سازوکار حل شده برای زلزله اصلی، و نیز نتایج حاصل از تداخل سنجی تصاویر رادار، بر وجود گسلی تراستی کم شیب کره در اعماق بیش تر به گسل MFF متصل می گردد دلالت دارد. این روند کم شیب و رمپ مانند، به سمت شرق توسط بخط شدگی ها پر شیب تر از پس لرزه ها قطع می گردد. چنین بنظر می رسد که فعالیت این گسل های پر شیب بر روی فرادیوار گسل کم شیب مسبب زمین لرزه 21 آبان 1397 سر پل ذهاب، علت اصلی توزیع پراکنده پس لرزه ها در سطح باشد. اگرچه زمین لرزه 4 شهریور ماه تازه آباد بر روی پس لرزه های مشاهده ای بدنبال وتوع زمین لرزه 21 آبان 1396 سرپل ذهاب ترار می گیرد، اما عمق کانونی، روند و سازوکار متفاوت آن بیشتر القاکننده رخداد زمین لرزه ای مستقل اما مرتبط با سازوکار زمین لرزه سال گذشته سرپل ذهاب می باشد. بنظر می رسد کلیه پس لرزه های مشاهده ای پس از رخداد زلزله سرپل ذهاب و نیز زمین لرزه اخیر در مجاورت شهر تازه آباد ناشی از فعال شدن گسلی راستا لغز در بخش انتهائی گسل مسبب زمین لرزه سر پل ذهاب جهت تعدیل حرکت فشاری تابل توجه ناشی از این گسل بصورت حرکات امتداد لغز باشد.

محمد تاتار [ دانشیار پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله ]

فرزام یمینی فرد [ دانشیار پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله ]