بررسی اقلام سته در سیر تحول خطوط اسلامی

بررسی اقلام سته در سیر تحول خطوط اسلامی

از همان آغاز شکل گیری خط عربی یا فارسی و رسم الخط آن دو شیوه نگارش متداول بود؛ یکی بیشتر متشکل از خطوط مستقیم بود که بعدها خط کوفی را تشکیل داد و دیگری حاوی حرکت های مدور بود که می توان از آن به عنوان نوعی خط نسخ اولیه یاد کرد. در آغاز دولت عباسی ۶۵۶–132 ( ه. ق) بازار خوشنویسی رونق گرفت و برای تفنن و زیبایی، شیوه های متعددی در خط پیدا شد.

انواع خط کوفی متجاوز از پنجاه نوع مختلف شد و خط نسخ اولیه نیز از نظر شکل نگارش و اندازه قلم تنوع زیادی پیدا کرد که تشخیص و خواندن و نوشتن همه آنها کار ساده ای نبود. در این زمان قلم ها یا روش های روشن تر و بهتری پدید آمدند که به خطوط شش گانه یا اقلام سته شهرت دارند. ابوعلی محمد بن علی بن حسین (حسن) بن عبدالله بیضاوی شیرازی (شوال 32۸- 2۷2قمری / مارس ۹۴۰ -۸۸۶ میلادی) معروف به اِبْنِ مُقْله، ادیب، خوشنویس و وزیر عباسیان را مبدع و شکل دهنده این شش خط مختلف می دانند درواقع ابن مقله این خطوط را از میان خطوط مختلف ممتاز کرد و آنان را قاعده مند ساخت.

او از آمیختن خط کوفی اولیه، نسخ اولیه و ابتکارات جدید، خطوط ششگانه را بوجود آورد. ابتدا او خطی ساده و خوانا ایجاد کرد و آن را خط محقق نامید و قاعده مند کرد. سپس از آن، خط ریحان را ساخت. بعد از آن خط ثلث را از ریحان پدیدآورده و قاعده مند کرد. بعد از این ها به شکل دادن خط نسخ موفق شد؛ و پس از آن ها خط توقیع و رقاع را ابداع نمود. اکثر محققین، ابن مقله را اولین مبتکر و پدیدآورنده خوشنویسی اسلامی به مثابه یک هنر می دانند. پس از او شیوه او را فرا گرفتند و بویژه خط ثلث را به کمال نهایی رسانید.