نقد فرمالیستی پیرنگ داستان تفریق خاک

نقد فرمالیستی پیرنگ داستان تفریق خاک

مکتب فرمالیسم (شکل گرایی) مکتبی است در نقد ادبی که در اوایل قرن بیستم میلادی تحت تاثیر فوتوریسم ایتالیایی و زبان شناسان جوان روسی به وجود آمد و بعد به اروپا و آمریکا رفت و سپس در دیگر کشورها طرفدارانی یافت. منتقدان فرمالیست برآنند راز ادبیت اثر ادبی را کشف کرده و جلوه های آشنایی زدایی و تغریب کلام را از سخن روزمره مردم، در آثار گذشتگان و معاصران نشان دهند.

بر اساس تعاریف جدیدی که فرمالیست ها ارائه داده اند داستان یا همان زنجیره رخدادها در توالی زمانی، به منزله ماده خام روایت شناخته شده است و « پیرنگ » برخلاف پندار منتقدان پیشافرمالیست، نه به ساختمان منطقی و علی اثر روایی، بلکه به تمام تمهیدات زیبایی شناسانه و آشنایی زدایانه ای اطلاق می گردد که برای پیکربندی هنری آن ماده خام به کار بسته می شود.

در ایران نیز نویسندگانی چون ابوتراب خسروی در داستان های کوتاه معاصر خود متاثر از این مکتب و نظریه ادبی، از بسیاری از این اشکال و صناعات و تمهیدات برای بیان داستان و ماده خام روایت خود استفاده کرده اند. داستان کوتاه تفریق خاک در کتاب ویران، از نمونه های شاخص آثار اوست که مولفه های فرمالیستی به وفور در آن دیده می شود.