بررسی و تحلیل « توکل » در اسرار نامه عطار نیشابوری

بررسی و تحلیل « توکل » در اسرار نامه عطار نیشابوری

توکل مفهومی دینی - قرآنی است که در فرهنگ و اندیشه اسلامی از اهمیت زیادی برخوردار است. به تبع تاکید و سفارش توکل در بستر دینی و قرآنی این مفهوم به طور گسترده در سایر حوزه های اندیشه و تفکر اسلامی از جمله عرفان و تصوف نیز انعکاس یافته است. توکل در عرفان و تصوف اسلامی در شمار مقامات عرفانی بسیار مهم قرار دارد که سایر مراحل سلوک وابسته به آن است.

این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی در پی بررسی توکل در اسرارنامه عطار است که از افراد برجسته حیطه عرفان و تصوف اسلامی به ویژه حوزه ادبیات عرفانی منظوم به شمار می رود. توکل یکی از مفاهیمی است که در آثار عطار از اهمیت ویژه ای برخوردار است، این مفهوم نزد وی به معنای اعتماد به خدا و تسلیم شدن در برابر اراده اوست. مظاهر و نشانه های این مفهوم نیز در جایجای اشعار این عارف موج می زند.

توکل در نظام عرفانی عطار دارای سطح بسیار گسترده ای است و او معتقد است این مفهوم با سایر مفاهیم عرفانی نیز تلازم و پیوستگی دارد. این مفهوم در نظام اعتقادی این عارف به معنای اعتماد و اطمینان به خداوند در کنار جهد و تلاش در امور است و هرگز به معنای جبر و انفعال نیست، اگر جبری هم در اشعار او دیده می شود این جبر، نوعی جبر عرفانی است که حاکی از تسلیم بودن در برابر اراده خداوند است. توکل در نظر عطار آثار قابل توجهی دارد که از مهمترین آنها می توان به قرب الهی اشاره نمود.