نشانه شناسی مفهوم خداوند در شعر فروغ فرخزاد

نشانه شناسی مفهوم خداوند در شعر فروغ فرخزاد

نفوذ انکارنشدنی علم نشانه شناسی به زمینه های مختلف علمی و هنری انگیزه ای شد تا در این مجال آثار فروغ فرخزاد را از این منظر به بررسی بنشینیم. پژوهش حاضر با هدف بررسی نشانه شناسی مجموعه ی آثار این شاعر و با محوریت مفهوم (خداوند) صورت گرفته است. قطعاً شاعری بی پروا، همچون فروغ؛ برای رساندن مفهوم آثارش علاوه بر روایت مستقیم به نشانه ها نیز توسل می جوید؛ امّا این نکته که برای ذکر نام خدا و مفهومی که از این نام در ذهن دارد؛ آیا سراغ نشانه ها رفته است یا خیر؛ هنوز جای تامل دارد و با توجه به اینکه تحقیقات پیشین، آثار فروغ را از منظر نشانه شناسی در زمینه هایی غیر از نشانه شناسی مفهوم خداوند بررسی کرده اند؛ به بررسی اشعار این شاعر از این منظر پرداختیم.

نگارنده در این اثر، نخست به شرح پیشینه ی نشانه شناسی و نیز توضیح این علم پرداخته است و سپس با انتخاب یک اثر به عنوان نمونه ای از کلیت آثار سروده شده در هر مجموعه، به بررسی و تحلیل ذهنیت مذهبی شاعر و نشانه های بکار رفته در هر مجموعه پرداخته است.

در نهایت با بررسی اشعار و جستجوی نشانه های خدا در پنج مجموعه ی شعر او مشخص شد که فروغ در هر پنج مجموعه ی شعرش از حضور نشانه ها بهره جسته امّا درصد حضور این نشانه ها در هر مجموعه ی شعریش با نوساناتی همراه بوده است که نشان می دهد کاربرد نشانه ها در سه مجموعه ی اوّل فروغ (اسیر، دیوار و عصیان) سطحی تر و بدون تأویل پذیری مفهومی است و در دو مجموعه ی آخر او شاهد رشد وسیع تر واژگان کلیدی و نشانه ها هستیم به طوری که مجال تحلیل آثار در ابعاد وسیع تری فراهم می آید و دست مخاطب برای تفهیم آثار در حیطه های مذهبی و شخصی بازتر است. لازم به ذکر است در این پژوهش، سعی بر آن شد که از آرا و نظرات نظریه پردازان در مجموع استفاده شود و تکیه بر نظریه ی خاصی در کار دخیل نبوده است.